De mogelijke verlaging van de leerplichtige leeftijd van 5 naar 4 jaar leidt tot discussies binnen het onderwijs en de politiek. Hoewel bijna alle kinderen in Nederland al op hun vierde naar school gaan, is dit nog geen wettelijke verplichting. De overheid wil nu onderzoeken of het wenselijk is om de leerplicht wettelijk vast te stellen vanaf 4 jaar. Maar wat betekent dat in de praktijk? En wat zijn de voordelen en mogelijke nadelen van zo’n maatregel? De Nationale Onderwijsgids zocht het uit.
Kinderen zijn nu pas leerplichtig vanaf de eerste dag van de maand nadat zij vijf jaar worden. Toch start ongeveer 97 procent van deze groep al op vierjarige leeftijd op de basisschool. Groep 1 wordt op veel scholen gebruikt om kinderen op een speelse manier kennis te laten maken met schoolse routines, de Nederlandse taal en sociale vaardigheden. Deze periode geldt nu nog als facultatief. Ouders kunnen er dus voor kiezen om hun kind wat later te laten beginnen of af en toe een dag thuis te houden. Met een verlaging van de leerplicht vervalt die vrijheid.
Voordelen: vroegtijdige signalering en kansengelijkheid
Voorstanders van de verlaging zien grote kansen op het gebied van gelijke kansen voor ieder kind. Vooral kinderen met een taalachterstand of een kwetsbare thuissituatie zouden gebaat zijn bij een vroegere start in het onderwijs. Juist op jonge leeftijd leren kinderen snel en vormt taal een belangrijke basis voor verdere schoolprestaties. Door onderwijs al vanaf 4 jaar verplicht te stellen, kunnen scholen eerder signaleren waar hulp nodig is. Daarmee zou de kans op latere achterstanden kleiner worden.
Ook zorgt een vaste startleeftijd mogelijk voor meer duidelijkheid en structuur. Op dit moment verschilt het per regio, school en gezin wanneer en hoe kinderen beginnen aan groep 1. Een eenduidig beleid kan dit vereenvoudigen en zorgen voor een meer gelijk speelveld.
Nadelen: personeelstekort en ontwikkelingsdruk
Tegenstanders wijzen vooral op de praktische haalbaarheid van het verlagen van de leerplichtleeftijd. Het onderwijs kampt nu al met een nijpend lerarentekort, met name in de onderbouw en in het speciaal onderwijs. Door meer kinderen eerder leerplichtig te maken, neemt de druk op het systeem toe. Klassen kunnen voller worden en de werkdruk voor leraren verder oplopen. Zonder structurele investeringen in extra personeel en middelen zou dit ten koste kunnen gaan van de kwaliteit van het onderwijs.
Ook pedagogisch gezien zijn er vragen. Niet elk kind is op zijn vierde al toe aan vijf dagen school. Jonge kinderen verschillen sterk in ontwikkeling, concentratie en sociale vaardigheden. Een verplichte aanwezigheid kan voor sommige kinderen te vroeg zijn en averechts werken op hun motivatie of welzijn. Spelenderwijs leren en flexibel omgaan met aanwezigheid blijft voor deze leeftijdsgroep van groot belang.
Internationale voorbeelden en alternatieven
In andere Europese landen verschilt de startleeftijd van de leerplicht. In Frankrijk en Luxemburg geldt al een leerplicht vanaf 3 of 4 jaar, mede ingevoerd om sociale ongelijkheid tegen te gaan. In Scandinavische landen ligt de startleeftijd juist hoger; in Finland en Zweden beginnen kinderen vaak pas met 6 of zelfs 7 jaar. Daar ligt de nadruk in de vroege jaren op spel, rust en sociaal-emotionele ontwikkeling.
Sommige deskundigen pleiten daarom niet voor een wettelijke verplichting, maar juist voor een betere toegankelijkheid van voorschoolse voorzieningen. Denk aan gratis peuteropvang, taalprogramma’s en een soepele overgang naar groep 1. Daarmee kunnen achterstanden worden aangepakt zonder dat het karakter van kleuteronderwijs verandert.
Kansen, mits zorgvuldig ingevoerd
De verlaging van de leerplicht naar 4 jaar kent duidelijke voordelen, met name voor kinderen met minder kansen en voor kinderen met een mogelijke achterstand. Door hen eerder deel te laten nemen aan onderwijs, kunnen zij beter worden ondersteund in hun ontwikkeling en kunnen eventuele achterstanden eerder gecorrigeerd worden. Tegelijkertijd vraagt deze stap om zorgvuldige uitvoering, voldoende personele capaciteit en aandacht voor de ontwikkelingsfase van jonge kinderen.
Of de leerplicht daadwerkelijk verlaagd wordt, is nog onzeker. Het onderwerp wordt op dit moment onderzocht en besproken op beleidsniveau. Een eventueel wetsvoorstel zou pas op termijn in behandeling worden genomen. Belangrijk daarbij is dat er breed wordt gekeken naar de gevolgen voor kinderen, ouders, scholen en gemeenten.
Wat denk jij van de eventuele verlaging van de leerplichtige leeftijd? Nuttig of heeft het naar jouw mening weinig potentie of effect? Laat het ons weten in de reacties.
Door: Nationale Onderwijsgids / Fleur Zomer
Bronnen: Metro Nieuws en KekMama
