‘Met Dilek gaat het niet goed op school,’ aldus juf Sandra van groep 3. ‘Maar wat kun je ook verwachten? Thuis spreekt Dilek altijd Turks. Het gezin woont hier al jaren en nog steeds spreekt moeder ‘de taal’ slecht.’ Over welke taal heeft Juf Sandra het eigenlijk? Zijn de onderwijskansen van Dilek inderdaad bedreigd omdat zij opgroeit in een meertalige omgeving? Zo ja, dan zou ook het leerproces van onze prinsesjes gevaar lopen, want over ‘de taal’ van koningin Maxima valt ook wel wat te zeggen.
Meertaligheid en onderwijskansen
In het onderwijs wordt het uitblijven van schoolsucces vaak toegeschreven aan meertaligheid. In dit verband roept het woord ‘taal’ nogal wat spraakverwarring op. Een onvoldoende voor taal betekent op school meestal een laag cijfer voor dictee of begrijpend lezen. In de volksmond verwijst het woord ‘taal’ meestal naar het meer of minder goed spreken van het Nederlands. Men nuanceert dan niet of het gaat om een accent in de uitspraak, om een dialect of om een beperkte woordenschat dan wel zinsbouw. Juf Sandra beweert dat Dilek minder gemakkelijk leert lezen en spellen omdat zij thuis een andere taal spreekt dan op school. Het idee is dat kinderen die geconfronteerd worden met meerdere talen of onvolledig taalaanbod thuis, het Nederlands minder kunnen ontwikkelen. Omdat een voldoende taalontwikkeling voorwaarde is voor leren lezen en schrijven loopt de trein uit de rails. Kortom Dilek heeft problemen op school omdat ze een zwakke taalontwikkeling heeft als gevolg van meertaligheid. Als dat waar is, dan zouden ook de prinsesjes bedreigd worden in hun onderwijskansen.
Opleidingsniveau is bepalend
Onze prinsesjes groeien op in een meertalig milieu. Waarschijnlijk wordt er in het koninklijk gezin behalve Nederlands ook veel Spaans gesproken. Daaraan zal Maxima, zoals alle nieuwkomers, ongetwijfeld belang hechten. Wie echter goed naar haar luistert als ze onze taal spreekt, zal al gauw constateren dat ze een fors Zuid-Amerikaans accent heeft. Waarom vallen de prinsesjes dan niet uit in het onderwijs en heeft de meertalige Dilek wel leerproblemen.
Uit onderzoek blijkt dat er een sterk verband is tussen het opleidingsniveau van ouders en schoolsucces van kinderen. Het opleidingsniveau van nieuwkomers, met name moeders, is dikwijls laag. Soms hebben zij zelfs helemaal geen onderwijs genoten. Dit verklaart waarom veel van de leerlingen met een onderwijsachterstand eveneens meertalig zijn. Het betreft een toevallig verband wat ook van kracht is in de situatie van Dilek. In het algemeen kan gesteld worden dat voor kinderen die thuis een andere taal speken er geen belemmering zijn om op school het Nederlands volledig te verwerven. Sterker nog, meertaligheid kan juist heel positief werken op de taalvaardigheid (en cognitieve ontwikkeling) van kinderen. Uit onderzoek van de Vrije Universiteit Brussel (2006) bleek dat tweetalige kinderen tussen de 7 en 11 jaar sneller waren in aandachts-, taal- en rekentaken dan hun ééntalige leeftijdsgenoten. Uit dit onderzoek bleek ook dat kinderen die thuis van jongs af aan twee talen spreken vaak bovengemiddeld presteren. Voor de prinsesjes is er dus geen vuiltje aan de lucht. Zij hebben hoog opgeleide ouders. Het meertalige taalaanbod thuis versterkt hun onderwijskansen eerder dan dat het een belemmering vormt. Dat is een goed bericht voor de toekomst van ons land.
© Nationale Onderwijsgids / Dorine Verheijden-Lels
