"Natuurlijk moet justitie haar werk doen als daar aanleiding voor is", vindt AOb-voorzitter Walter Dresscher. "Maar in Den Haag zou men eerder een antwoord moeten vinden op de vraag hoe de Tweede Kamer ooit akkoord kon gaan met een systeem waarbij het rijk de controle op miljarden aan onderwijsbekostiging heeft weggegeven."

Uit het rapport dat de onderzoekscommissie maandag presenteerde, blijkt dat 'diverse signalen over vermeende onregelmatigheden' bij Amarantis naar boven kwamen. Verder heeft het bestuur van Amarantis gefaald en was het toezicht zwak, concluderen de onderzoekers. De organisatie werd op een 'weinig professionele en onvoldoende daadkrachtige wijze geleid'.

Dresscher vindt dat mbo-instellingen zeventig procent van hun middelen moeten uitgeven aan de les zelf. "Ontbreekt dat in een meerjarenplan, dan moet de onderwijsinspectie of de minister ingrijpen en de planning afkeuren".

Interim-bestuursvoorzitter Marcel Wintels liet maandag in een schriftelijke reactie weten 'enorm' te zijn geschrokken over wat hij aantrof bij zijn aanstelling in februari. Amarantis had hoge schulden en nauwelijks eigen vermogen. Ook Wintels vindt dat het ministerie de afgelopen decennia steeds vaker op afstand is komen te staan. Het departement zou volgens hem meer mogelijkheden moeten hebben om snel in te grijpen bij scholen als het dreigt mis te gaan.

Amarantis was een doorgeschoten fusieproduct, is het oordeel van Wintels. Bestuurders hadden te veel macht en werden nauwelijks gecorrigeerd door toezichthouders, schrijft hij. "Iedereen zat erbij, keek ernaar, lette vooral op het 'eigen straatje' en ondertussen ging het jaar in jaar uit steeds slechter."

"Amarantis was een grote onoverzichtelijke en complexe organisatie", vervolgt hij. "Problemen werden niet opgelost maar vooruitgeschoven. De cultuur van de organisatie was er een van macht en angst."

De MBO Raad noemt het maandag gepresenteerde onderzoek 'stevig en evenwichtig, met dito conclusies'. Volgens voorzitter van de MBO Raad Jan van Zijl moet het rapport mbo-instellingen 'inspireren tot het kritisch toetsen van de eigen wisselwerking tussen raad van toezicht en college van bestuur'.

Ook het nadere onderzoek dat oud-GroenLinks-leider Femke Halsema gaat doen naar de mogelijke fraude van oud-bestuurders krijgt goedkeuring van Van Zijl. "Excessen in publieke sectoren ervaren we als verontrustend en pijnlijk. Dit is niet waarmee de gemiddelde 'gewoon goede' bestuurder met hart voor het onderwijs geassocieerd wil worden."

"Terugkijkend kan ik constateren dat de raad van toezicht op een aantal punten nog steviger had kunnen ingrijpen", meldt oud-voorzitter van de raad van toezicht bij Amarantis Koos Janssen in een reactie. Volgens Janssen, nu burgemeester van Zeist, is destijds 'kolossaal geïntervenieerd' door de raad, maar leidde dat uiteindelijk niet tot een financieel gezonde onderwijsinstelling.