Minister Dijkgraaf pleitte vorige week op de tweejaarlijkse algemene conferentie van UNESCO in Parijs voor het aannemen van deze resolutie. Centraal punt van die resolutie: elk land dient zich in te spannen om de wetenschappelijke vrijheid van wetenschappers te versterken. Dat is niet vanzelfsprekend. Berucht zijn voorbeelden waarbij wetenschappers opgepakt worden om hun werk en in de gevangenis belanden. Maar het kan ook gaan om inperkingen van vrijheden door bedrijven met commerciële belangen. Of om bedreigingen of intimidatie uit activistische hoek. Zo bleek eerder dit jaar uit onderzoek onder klimaatonderzoekers wereldwijd dat bijna 40 procent weleens bedreigd of geïntimideerd is vanwege zijn of haar onderzoek. Helaas zijn er ook bekende voorbeelden van wetenschappers die beveiligd moesten worden vanwege hun onderzoek tijdens coronatijd, ook in Nederland. Tot slot gaat het ook om wetenschappers die zich niet voldoende veilig voelen in hun werkomgeving. Denk aan ongewenste omgangsvormen, waar met name vrouwen en minderheden wereldwijd last van hebben.

Goede meldpunten 

Met de aangenomen resolutie start een Unesco-programma om meer en structureler kennis uit te wisselen, beter samen te werken en goede voorbeelden te delen. Daarnaast zijn er diverse concrete plannen en acties waarmee landen aan de slag kunnen. Te denken valt aan betere regelgeving, het verbeteren van kennis en bewustzijn, maar ook het inrichten van goede meldpunten waar wetenschappers terecht kunnen om hulp te krijgen. De aangenomen resolutie bevat geen dwingende maatregelen, maar de afspraak is wel dat landen elke vier jaar verantwoording afleggen over de acties die zij hebben ondernomen om de veiligheid en vrijheid van wetenschappers te verbeteren.

UNESCO 

Dat dit programma onder de vlag van UNESCO start is geen toeval. UNESCO is na de Tweede Wereldoorlog opgericht om zachte krachten in de maatschappij, zoals onderwijs, wetenschap, cultuur en journalistiek te beschermen.

Meldpunt WetenschapVeilig 

Omdat een sterke positie van de wetenschap van groot belang is, en werken aan veiligheid en vrijheid nooit klaar is, treft minister Dijkgraaf ook in eigen land maatregelen. Zo is vorig jaar, samen met onder andere universiteiten, NWO en de KNAW, het meldpunt WetenschapVeilig opgericht. Hier kunnen wetenschappers en ander personeel om snel de juiste hulp te krijgen bij bedreiging en intimidatie, en eventueel in contact gebracht worden met de politie. Ook werkt minister Dijkgraaf met onderwijsinstellingen samen voor betere sociale veiligheid op de werkvloer. En doet hij gerichte investeringen, bijvoorbeeld voor meer onderzoeksbeurzen, die zorgen voor rust en ruimte voor wetenschappers om in alle vrijheid hun werk te kunnen doen.

Door: Nationale Onderwijsgids