Met de verkiezingen in aantocht zijn er een aantal onderwerpen die steeds weer aan bod komen. Eén van die onderwerpen is de gratis kinderopvang: een aantal partijen, vooral aan de linkse kant van het spectrum, wil dat de kinderopvang voortaan wordt gefinancierd door de overheid, en daarmee gratis wordt voor iedereen. Maar wat voor gevolgen heeft dit in de praktijk?
Het is veel in het nieuws de laatste weken: de roep om gratis kinderopvang. GroenLinks, D66, PvdA, SP en 50Plus willen de kinderopvang voor tenminste vier dagen in de week gratis maken. Ook vakbond FNV is voorstander van de kinderopvang als gratis basisvoorziening voor iedereen. Volgens de voorstanders krijgen ouders op deze manier alle ruimte om te werken of studeren zonder dat ze zich zorgen hoeven te maken over de kosten. Daarnaast zou het de kansenongelijkheid bestrijden: kinderen die naar een opvang met goede pedagogische zorg gaan krijgen allemaal een gelijkwaardige startpositie in het leven. Verder is ook de toeslagenaffaire van grote invloed op deze positie: het huidige toeslagensysteem blijkt niet meer goed werkbaar en het gratis aanbieden van kinderopvang zou de financiering gigantisch versimpelen. Ondanks al deze voordelen klinken er echter ook tegengeluiden.
Hoge kosten, kinderbijslag omlaag
Allereerst zijn er de kosten die de tegenstanders van het plan tegen de borst stuiten. Vier dagen per week gratis kinderopvang voor kinderen tot twaalf jaar zou de staat naar schatting 5,4 miljard euro meer kosten dan de huidige regelingen, aldus staatssecretaris Van Huffelen. Volgens Emmeline Bijlsma, directeur van de Branchevereniging Kinderopvang, is die investering niet te rechtvaardigen en is “gratis nooit echt gratis”. Het geld moet namelijk ergens vandaan komen. Als de kinderopvang gratis wordt, verdwijnt de kinderopvangtoeslag en de combinatiekorting, en gaat de kinderbijslag omlaag. Dit is echter niet genoeg, en daarom zou er wellicht gebruikt gemaakt moeten worden van geld dat nu voor het onderwijs bestemd is. Daarnaast zegt Bijlsma: “In principe investeer je een enorm bedrag om uiteindelijk de hogere inkomens te ontlasten.” De hoogte van de kinderopvangtoeslag is nu namelijk inkomensafhankelijk.
Kwaliteit in het geding
Onder experts bestaat de angst dat het gratis aanbieden van kinderopvang zal lijden tot minder goede kwaliteit, al is er nog geen onderzoek gedaan naar de gevolgen die gratis of bijna gratis kinderopvang heeft voor de kwaliteit van de opvang. Bijlsma vergelijkt de situatie in Nederland met die in Scandinavische landen, waar de kinderopvang al gratis is: “Daar is de kwaliteit van kinderopvang niet hoger dan hier. De kinderopvang in Nederland behoort nu tot de top van Europa.” Paul Leseman, hoogleraar sociale wetenschappen aan de Universiteit Utrecht, denkt dat het vasthouden van de goede kwaliteit ook weer gevolgen zal hebben voor de kosten. Als de kinderopvang gelijke kansen moet bieden aan alle kinderen zal deze van zulke hoge kwaliteit moeten zijn dat de kosten flink zullen stijgen, zo stelt hij: “Wat dreigt, is dat we geen ruimte hebben extra kwaliteit te bieden aan kinderen uit maatschappelijke achterstandsgroepen of met speciale zorgbehoeften.”
Compromis: zestien uur gratis
Hoewel de voorstanders aansturen op minimaal vier dagen in de week gratis kinderopvang, klinkt er vanuit de sector een ander geluid. Leseman denkt dat de gratis kinderopvang beperkt moet worden tot zestien uur per week of twee dagdelen: “Dat past het beste bij alle typen gezinnen en je houdt ruimte over voor extra programma’s voor specifieke doelgroepen.” Ook Gjalt Jellesma, voorzitter van Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang (BOinK), denkt dat zestien uur gratis opvang een stuk haalbaarder is: “Daar zijn veel mensen al echt mee geholpen, en de betaalbaarheid is een minder groot probleem.”
Door: Nationale Onderwijsgids
Bronnen: NOS, Trouw, Kinderopvang Totaal
