Scholen in het voortgezet onderwijs zoeken actief naar mogelijkheden om de professionele ruimte van docenten vorm te geven. Dit blijkt uit onderzoek waarbij ResearchNed in opdracht van Voion en het CAOP docenten heeft gevraagd naar hun ervaringen met zulke zeggenschap. Volgens de docenten heeft professionele ruimte op 20 procent van de scholen vaste voet aan de grond gekregen en is zo’n 45 procent er een flink eind mee op weg. De overige 35 procent zoekt nog naar de juiste manier om zeggenschap voor de docenten vorm te geven. Voion organiseert in oktober van dit jaar een Expertmeeting over dit onderwerp.
Meer invloed op lesstof en didactiek
Het begrip professionele ruimte duidt de vrijheid aan die docenten krijgen om – binnen de kaders van wet- en regelgeving en de visie van de school – hun onderwijs zelf vorm te geven. In 2009 is deze ruimte voor het eerst in kaart gebracht door middel van de nulmeting Zeggenschap. Vergeleken met toen geven docenten nu vaker aan dat zij invloed hebben op de inhoud en volgorde van de les(stof) en de te volgen didactische aanpak. Ook is deze invloed vaker formeel vastgelegd.
Inspraak zorgt voor tevredenheid
Docenten zijn tevreden over deze toegenomen zeggenschap bij hun primaire taak. Dat zij anno 2013 niet over de hele linie meer professionele ruimte ervaren dan in 2009, komt doordat docenten op secundaire zaken juist minder formele invloed hebben gekregen. Het gaat dan vooral om de omgang met individuele problemen van leerlingen, het leerlingvolgsysteem, de afhandeling van klachten, adviezen over vervolgonderwijs of studiekeuze en disciplinaire maatregelen. Hier verloopt de inspraak vaker dan vroeger indirect, omdat taken duidelijker bij de MR zijn ondergebracht. Ook beperkt striktere wet- en regelgeving geregeld de inspraakmogelijkheden. Cruciaal voor de tevredenheid lijkt dan ook dat leidinggevenden volgens de docenten bij de primaire taken wél voldoende ruimte bieden voor eigen beslissingen.
Expertmeeting Professionele Ruimte
Voion vindt het belangrijk dat het voortgezet onderwijs blijvend nadenkt over professionele ruimte. Dit vraagt om een continue dialoog tussen alle belanghebbenden op zowel school- als teamniveau. Deze vervolgmeting draagt hier hopelijk aan bij. Om de dialoog nog verder te stimuleren, organiseert Voion in oktober ook een Expertmeeting Professionele Ruimte.
Zelf aan de slag?
Wie nu in zijn school aan de slag wil met professionele ruimte, kan wellicht houvast ontlenen aan de volgende bevindingen in het onderzoeksrapport:
Goede toelichting op besluiten (geven of vragen) is belangrijk. Als er ontevredenheid over inspraak bestaat, is die vaak terug te voeren op ervaringen van top-down besluitvorming waarbij de docent zich niet gehoord voelt, of op onduidelijke besluitvormingslijnen en te strikte regels en protocollen.
Voorlichting (geven of vragen) over de beschikbare ruimte is ook van belang. Veel voorkomende belemmeringen voor uitoefening van zeggenschap zijn dominantie van een beperkte groep collega’s bij inspraakmomenten, gebrek aan tijd, onduidelijkheid over het besluitvormingsproces en het idee dat zaken het terrein van de MR zijn.
Meer informatie
Bekijk het volledige onderzoeksrapport en de samenvatting van de onderzoeksresultaten
Lees meer over het Project Professionele ruimte
Bekijk meer onderzoeken, instrumenten en praktijkverhalen op het gebied van Opleiding & professionalisering.
© Nationale Onderwijsgids
