Het is van alle tijden. Kinderen konden vroeger al knetterhard op elkaar reageren in de klas of op de speelplaats. Als een leerkracht er maar vaak genoeg iets van zei, dan werden er andere manieren gevonden om elkaar het leven zuur te maken.
Achter het fietsenhok werd er heus wel eens een beuk uitgedeeld, geknepen of geschopt. Buitensluiten, met je vriendjes iemand uitlachen na een mislukte poging tot een goed antwoord in de klas, briefjes doorgeven of minachtend kijken naar de kleding die de ander aan had waren ook effectieve manieren om een klasgenoot het leven zuur te maken. Dat was vroeger zo en dat is nu nog steeds zo.
De manieren om dit te doen zijn enigszins veranderd, denk bijvoorbeeld eens aan cyberpesten, maar ook nu vinden er nog steeds ‘incidenten' plaats. Ja, we noemen het nu incidenten. Dat zegt ons pestprotocol en dus is dat zo.
In een poging iets te doen aan al die pesterijen vond de Inspectie van het Onderwijs het enige jaren geleden belangrijk dat iedere school zijn Veiligheidsbeleid helder omschreven moest hebben en daarbinnen moest er natuurlijk aandacht besteed worden aan het anti-pestbeleid.
Ouders werden geattendeerd ernaar te vragen en dus gebeurt dat sindsdien ook. Soms al tijdens de intake-gesprekken die gevoerd worden. Het is namelijk een veilig idee als de school veel doet om al deze nare incidenten te voorkomen.
Begrijp me niet verkeerd; ook ik hecht er natuurlijk aan als de sfeer in de school goed is en alle kinderen als individu en als onderdeel van hun groep goed functioneren. Ik ben het helemaal eens met Luc Stevens dat relatie, competentie en autonomie de basisvoorwaarden zijn om te komen tot goed onderwijs. Als ik ergens op een verjaardag zit, dan vind ik het ook fijn als andere mensen me zien en met me willen praten, me als een zelfstandig mens zien en waardering hebben voor wat ik kan of doe.
En dat is in een schoolklas niet anders. Ik vind het ook prima dat er op scholen is nagedacht over hun 10 geboden van normen en waarden of dat er een lespakket wordt ingezet. Sterker nog, ik vind het goed dat we onze leerlingen goed in de gaten houden. Niet alleen op hun cognitieve vaardigheden, maar ook op het gebied van hun sociaal-emotionele vorming. We houden het zelfs bij in een leerlingvolgsysteem en doen dat natuurlijk opbrengstgericht.
Socioloog René Veenstra van de Rijksuniversiteit heeft de aanpak met behulp van lesmethoden tegen pesten nu onderzocht en zegt nu dat we het niet goed doen. Hij vindt dat er een wildgroei is aan dergelijke programma's en betwijfelt of ze werken. "Hierdoor wordt mogelijk veel geld verspilt", aldus Veenstra. Dus pleit de wetenschapper eerst te onderzoeken wat werkt. Je raadt nooit wie dat onderzoek moet doen volgens deze kenner!
Hij maakt het nog leuker. Veenstra pleit namelijk voor het naar binnenhalen van een, volgens onderzoek natuurlijk, werkend Fins programma en vergeet direct zijn eigen uitspraken over wildgroei. Vorig jaar heeft de heer Veenstra van ons ministerie van Onderwijs een subsidie gekregen van €1 miljoen om te onderzoeken of deze Finse methode ook bij ons in Nederland werkt. Ik citeer meneer Veenstra voor het gemak nog maar eens: "Hierdoor wordt mogelijk veel geld verspilt."
Als klapstuk hoopt de heer Veenstra dat zijn uit Finland gehaalde methode succesvol is en de nieuwe standaard van Nederland wordt, vanwege het feit dat zijn aanpak de klas aanpakt en niet alleen de pesters en slachtoffers daarvan.
Volgens mij is een goede leerkracht prima in staat om te zien wat er gebeurt in de klas en te handelen als er iets niet naar wens gaat. De goede leerkracht weet heus wel of het klimaat in de klas goed is of aandacht vraagt. De goede leerkracht zal het niet nalaten in te grijpen op de negatieve gebeurtenissen en streven naar het voorkomen van misstanden. Daarnaast zal de leerkracht continue aandacht houden voor de algehele sfeer in de klas. Het hele jaar door. Dag in, dag uit.
De goede leerkracht heeft daarbij echt niet de illusie dat daarmee alles verholpen is. Vroeger was er wel eens ruzie in de klas of op het schoolplein en dat is nu ook nog zo. Vroeger werden er kinderen gepest en helaas is dat nu ook nog zo.
Aandacht voor pestgedrag is dus natuurlijk van groot belang. Maar vergeet niet dat de invloed van een leerkracht ook maar beperkt is. We hebben onze leerlingen namelijk maar zo'n 5 uurtjes per dag binnen onze schoolmuren. Wat kan er wel niet gebeuren in de andere 19 uur! Of in het weekend en tijdens vakanties!
Natuurlijk trekt het onderwijs zijn handen niet van dit onderwerp af. Maar blijf wel nadenken over de mogelijkheden en beperktheden. Ik wens meneer Veenstra veel succes met zijn onderzoek, al denk ik te weten wat zijn conclusies zullen worden.
Reinier Bos
Directeur
Dr. A. van Voorthuijsenschool
Haarlem
Dit artikel is een reactie op "Teveel methodes om pesten te bestrijden" dat gister gepubliceerd werd op de Nationale Onderwijsgids.
