Twee eeuwen geleden was studeren voor de lagere en middenklasse vrijwel uitgesloten. Daaraan veranderde weinig toen het rijk in 1815 besloot om beurzen te verstrekken. Die kwamen grotendeels terecht bij kinderen van de verarmde elite van wie men vond dat ze toch hoorden te kunnen studeren.

“Pas in 1919 formuleerde de wetgever toegankelijkheid voor het eerst als doel”, vertelt Marchand. “Studenten uit lagere inkomensgroepen profiteerden in de jaren die volgden inderdaad meer van studiebeurzen dan hun meer welgestelde leeftijdsgenoten. Maar in die eerste eeuw kwam hooguit een derde van de studenten uit de middenklasse. Voor lagere klassen waren de kansen om in het hoger onderwijs in te stromen nihil en die werden door de studiebeurzen niet vergroot."

Na de oorlog hebben de studiebeurzen pas echt maatschappelijk effect gehad. Marchand: “ Vanaf de jaren zestig begonnen studenten steeds meer te eisen dat ze helemaal onafhankelijk werden van hun ouders. Er werd zelfs gesproken van en gedemonstreerd voor een studieloon. Zo ver is het niet gekomen, maar bij de invoering van de basisbeurs in 1986 was die emancipatie wel een belangrijk motief. Dat ging deels ten koste van dat andere doel, want studenten uit lagere milieus moesten ineens vaststellen dat hun ‘rijke’ medestudenten nu precies zoveel beurs kregen als zij, afgezien van het lening-deel.” Het is deze emancipatie van jongeren die mogelijk weer wordt teruggedraaid met de invoering van het leenstelsel.

© Nationale Onderwijsgids