Haatbestrijding hoort niet thuis in het onderwijs, maar binnen de strafrechtketen

Beleg bestrijding van haat zaaien, discriminatie of gewelddadig optreden in het informeel onderwijs in de strafrechtketen, en niet in onderwijswetgeving, adviseert de Onderwijsraad in een advies over het Wetsvoorstel toezicht op informeel onderwijs. Dat is passender en effectiever. Zowel de wettelijke kaders als de instanties in het domein van het strafrecht zijn hiervoor ingericht en toegerust. Opsporing van strafbare feiten is een taak die wezensvreemd is aan de verantwoordelijkheid van de minister van Onderwijs en de rol en taken van de Inspectie van het Onderwijs. Dat meldt de Onderwijsraad.

Het wetsvoorstel regelt dat de Inspectie van het Onderwijs toezicht zal gaan houden op activiteiten die zich afspelen buiten het wettelijk geregeld en leerplichtig onderwijs, aan kinderen van vier tot en met zeventien jaar. Het gaat daarbij om toezicht op overtredingen van het verbod op aanzetten tot haat, discriminatie of geweld jegens personen of het openbaar gezag. De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft de Onderwijsraad gevraagd advies uit te brengen over het wetsvoorstel.

Deradicaliseren, jeugdbescherming en handhaving

De raad heeft ernstige bezwaren tegen de inzet van onderwijswetgeving en de onderwijsinspectie voor een maatschappelijk vraagstuk van deradicaliseren, jeugdbescherming en handhaving van de openbare orde. Voorop staat dat de overheid moet kunnen ingrijpen als wordt gehandeld in strijd met uitgangspunten van de democratische rechtsstaat, zoals bij het aanzetten tot haat, discriminatie of geweld. Het toezicht hierop vergt opsporing en onderzoek van strafrechtelijke aard. Dat is wezensvreemd aan de verantwoordelijkheid van de minister van Onderwijs en de rol en taken van de Inspectie van het Onderwijs.

Het is ook niet effectief om het toezicht te reguleren via onderwijswetgeving. Zowel de wettelijke kaders als de instanties in het domein van het strafrecht zijn passender ingericht en toegerust. De doelstellingen van de wet zijn volgens de raad gediend bij opsporing en strafrechtelijke vervolging onder verantwoordelijkheid van het Openbaar Ministerie en toetsing door de strafrechter. Instanties in de domeinen van jeugdbescherming en strafrecht zijn toegerust om situaties waartegen het wetsvoorstel zich keert, te monitoren en te beoordelen, misstanden in beeld te krijgen, onderzoek te doen en effectief te interveniëren; zeker waar activiteiten in grote beslotenheid plaatsvinden. Dat geldt niet voor de Inspectie van het Onderwijs.

Wetsvoorstel

Het wetsvoorstel omvat alle activiteiten buiten het wettelijk geregeld en leerplichtig onderwijs, gericht op het systematisch en georganiseerd overbrengen van kennis, vaardigheden of attitudes aan kinderen in de leeftijd van vier tot en met zeventien jaar. Het wetsvoorstel onderwerpt daarmee grote delen van het maatschappelijk leven aan toezicht en handhaving, terwijl daarvoor slechts bij een klein deel sprake is van een legitieme grond.

Bij een deel van de activiteiten gaat het bovendien om maatschappelijke activiteiten die worden beschermd door grondrechten zoals de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van vereniging en vergadering en de vrijheid van godsdienst en levensbeschouwing. Een inbreuk op die rechten met nieuwe wetgeving stelt hoge eisen aan de noodzakelijkheid, proportionaliteit en de subsidiariteit. Het wetsvoorstel voldoet niet aan deze eisen.

Onderwijsraad

De Onderwijsraad heeft een wettelijke taak te adviseren over wetsvoorstellen op het gebied van onderwijs. In wetgevingsadviezen kijkt de raad onder meer naar aspecten als uitvoerbaarheid, consistentie van de onderwijswetgeving, constitutionele uitgangspunten en fundamentele beginselen. Wetsadvisering door de raad vindt plaats na internetconsultatie en vóór advisering door de Raad van State. Vervolgens wordt het wetsvoorstel, al dan niet in aangepaste vorm, aangeboden aan de Tweede Kamer.