Verkiezingen 2025: wat gaat er gebeuren met het voortgezet onderwijs?

In oktober mogen we weer met zijn allen naar de stembus. Misschien stem je al jaren op dezelfde partij of heb je nog geen idee welk vakje je rood moet kleuren. Hoog tijd om de verkiezingsprogramma’s door te nemen zodat jij weet wat je te wachten staat. De redactie van de Nationale Onderwijsgids gaat voor jou alle onderwijssecties bij langs. Deze keer kijken we wat de partijen willen veranderen aan het voortgezet onderwijs.

PVV

• Op elke basisschool en middelbare school moet weer les worden gegeven in de vaderlandse geschiedenis. Op school en op het schoolplein mogen leerlingen alleen Nederlands spreken.
• Pesters moeten hard worden aangepakt: niet het slachtoffer moet van school, maar de pester.
• Er komt een verbod op islamitisch onderwijs.
• School is niet de plek voor klimaat- of woke-indoctrinatie.

GroenLinks/PvdA

• De partij werkt toe naar een systeem waar kinderen op hun vijftiende een definitief schooladvies krijgen. 
• Scholen met een bredebrugklasbonus krijgen ondersteuning. 
• Leraren krijgen hulp om les te geven aan leerlingen met verschillende achtergronden.
• GroenLinks/PvdA zorgt ervoor dat kinderen zonder diploma een startkwalificatie halen. Zo hebben ze een grotere kans op een goede baan.
• Er wordt geïnvesteerd in het praktijkonderwijs en het vmbo-onderwijs. De partij verruimt de mogelijkheden om al op het vmbo een startkwalificatie te halen zonder dat leerlingen hiervoor naar een andere school hoeven.
• Soms is bijles nodig voor extra steun in een bepaald vak of vaardigheid. Dit moet toegankelijk zijn voor ieder kind. Scholen krijgen de ruimte om dit zelf te organiseren met (vak)docenten of met maatschappelijke organisaties zonder winstoogmerk.
• Praktijkonderwijs is regulier onderwijs, dat gaat de partij regelen in de wet. De Praktijkonderwijsleerlingen die in de bovenbouw mbo-entree volgen, hebben ook recht op een ov-jaarkaart en stagevergoeding. Alle leerlingen die toegang willen tot het praktijkonderwijs moeten dat ook krijgen.
• De leermiddelenmarkt moet worden hervormd. De verdienmodellen van educatieve uitgeverijen moeten transparanter. De markt moet toegankelijker zijn voor kleine uitgeverijen. 
• Leerlingen gebruiken alleen door school beheerde apparaten (geen privételefoons) zodat scholen deze optimaal kunnen inrichten voor leren en lesgeven en de blootstelling aan sociale media en verslavende algoritmes kunnen beperken.

VVD

• De VVD richt zich in het onderwijs meer op techniek en op het opleiden van vakpersoneel. Door leerlingen technische kennis en praktische vaardigheden te leren, maken we hen enthousiast voor een toekomst in de techniek. De VVD wil een landelijk dekkend netwerk van onderwijs in tekortsectoren en versterken de inzet op regionale samenwerking in het vmbo. 
• In plaats van het vak cultureel kunstzinnige vorming mogen leerlingen ook examen doen in een nieuw te ontwikkelen vak praktische techniek en technologie.
• De VVD gaat het praktijkgericht werken in het voortgezet onderwijs versterken. Op die manier komen leerlingen op alle niveaus in contact met het lokale en regionale bedrijfsleven.
• Met een (v)mbo-, havo- of hbo-diploma op zak kun je de wereld aan. Toch kan het zijn dat leerlingen, door bijvoorbeeld onderadvisering, een diploma op een ander niveau kunnen en willen halen. Leerlingen die na het behalen van een bepaald diploma door willen in het vervolgonderwijs, moeten alle ruimte krijgen. 
• De VVD stimuleert scholen om flexibele leerroutes aan te bieden, die passen bij de talenten en het tempo van individuele leerlingen. De partij wil diploma’s invoeren met vakken op verschillende niveaus. 
• School moet een veilige plek zijn voor leerlingen en onderwijsprofessionals. De VVD introduceert de ‘Wet vrij en veilig’, zodat er meer zicht is op de veiligheid. Wapens op school worden niet getolereerd. Een schoolmedewerker, zoals de conciërge, mag bij een redelijke verdenking de kluisjes doorzoeken of leerlingen fouilleren.
• Leerlingen zijn socialer en meer gefocust zonder mobiele telefoon op school. De landelijke afspraken hierover, waarbij scholen zelf invulling geven aan wat er wel en niet mag, werken goed. De VVD handhaaft deze bestaande afspraken.

NSC

• Om kinderen te helpen zich te concentreren, bepalen scholen zelf dat mobiele telefoons en andere digitale communicatieapparatuur op school alleen zijn toegestaan als deze nodig zijn voor de les.
• NSC wil het beroepsonderwijs als een volwaardige beroepsroute naast de academische lijn positioneren. Dit betekent dat er een vloeiende overstap mogelijk moet zijn van het vmbo naar het mbo, en van het mbo/havo/vwo naar hbo en de beroepspraktijk.
• In alle regio’s moet een vmbo-techniek en mbo-techniek aanwezig zijn.
• In veel regio’s is de reistijd voor studenten in het (v)mbo te lang. NSC stimuleert de spreiding van (v)mbo-onderwijs middels regiotoeslagen. Elke leerling moet binnen 45 minuten reistijd naar een opleiding (v)mbo-basis/kader school kunnen.
• NSC maakt zich zorgen over de toename van het voortijdig schoolverlaten in met name het (v)mbo. De partij streeft ernaar dat leerlingen minimaal een startkwalificatie (mbo2) halen. 

D66

• Waar je geboren bent en opgroeit, mag niet bepalen welke verwachtingen het onderwijs van je heeft. D66 doorbreekt hardnekkige patronen van lage verwachtingen en werkt vanuit hoge verwachtingen van ieder kind, ongeacht je achtergrond. Dit doet de partij vanaf de eerste stappen op de kinderopvang tot aan het eindexamen.
• D66 investeert in gelijke kansen op school. Daarom herstelt de partij het budget om onderwijsachterstanden aan te pakken. Dat is belangrijk voor programma’s zoals de brede brugklas en de hulp voor kwetsbare leerlingen in het voortgezet onderwijs.
• D66 wil dat jongeren pas rond de leeftijd van 15 jaar kiezen welke route dan het best bij ze past. Tot die tijd zitten ze in brede brugklassen. Zo krijgen ze langer de tijd om zich te ontwikkelen. Hiermee verkleint D66 ook het probleem van een laag schooladvies.
• D66 versterkt het vmbo en geeft extra steun aan de groep kwetsbare leerlingen, vooral in de basisberoepsgerichte leerweg. De partij versterkt de basisvaardigheden en zorgt voor meer waardering van vaardigheden die gericht zijn op de praktijk.

BBB

• Kernvakken horen weer het volle gewicht te krijgen. Dat zijn de vakken die er eerst en vooral toe doen. Er dient daarom meer aandacht te komen voor lezen, schrijven en rekenen op basisscholen en in het voortgezet onderwijs. 
• Praktijkgericht onderwijs met levensvaardigheden zoals huishoudkunde, financiële zelfredzaamheid en techniek hoort een zwaarder accent te krijgen.
• Praktisch opgeleiden verdienen extra waardering in taal en beleid. Te lang zijn leerlingen richting het hoogste theoretische niveau gestuurd, terwijl de samenleving juist zit te springen om vakmensen. Tijd voor erkenning en gerichte steun.
• Het beroepsonderwijs kan worden versterkt met leermeesters, stages en regionale samenwerking tussen Praktijkonderwijs, vmbo, mbo, werkgevers en gemeenten.
• Een verticale leerling is een opbouw van leerstof waarbij leerlingen stap voor stap verder leren over hetzelfde onderwerp, Dit gaat van eenvoudiger naar moeilijker door verschillende schooltypen heen. Dit maakt een doorgaande ontwikkeling mogelijk van praktijkonderwijs via vmbo, mbo tot en met hbo.
• Vakopleidingen voor Defensie en veiligheid, van praktijkonderwijs, vmbo, mbo tot en met het hbo, krijgen de komende jaren extra aandacht en worden in samenwerking tussen onderwijsinstellingen en Defensie en andere veiligheidsorganisaties aangeboden.
• Praktijkonderwijs, vmbo en mbo verdienen meer gelijkwaardigheid en waardering, met een sterke regionale spreiding.
• BBB streeft naar een dekkend aanbod in de regio’s voor zowel theoretische als praktische opleidingen.

CDA

• De administratieve lasten in het funderend onderwijs moeten omlaag. Het CDA daagt het onderwijs uit om zelf met voorstellen te komen. Het CDA voert deze dan uit. 
• Kinderen moeten zoveel mogelijk samen opgroeien. Het CDA is voor brede scholen en gezamenlijke huisvesting van verschillende niveaus op dezelfde school in één gebouw.
• Op sommige scholen zitten veel leerlingen die minder goed presteren, bijvoorbeeld vanwege de thuissituatie. Met de onderwijskansenregeling krijgen deze kinderen in het voortgezet onderwijs een extra steun in de rug.

SP

• Het doel van de SP is om binnen enkele jaren maximaal 21 leerlingen per klas in het basis- en voortgezet onderwijs te hebben. Kleinere klassen geven leraren meer tijd en aandacht voor hun vak en leerlingen meer ruimte op zich te ontwikkelen.
• Op scholen is aandacht en ruimte voor seksuele voorlichting, met aandacht voor respect voor elkaar, het aangeven en herkennen van grenzen, voorbehoedsmiddelen, zwangerschap en online veilig gedrag.
• Onderwijs is een publieke taak. Privéscholen waar alleen wie het kan betalen goed onderwijs krijgt, worden afgeschaft. Begeleiding en extra ondersteuning vinden plaats op school, voor ieder kind, zonder kosten.

DENK

• DENK wil gezondere schoolgebouwen in het primair en voortgezet onderwijs. De huidige bekostiging is ontoereikend. Daarom verhoogt DENK de financiering tot het gewenste niveau.
• Naast Engels, Duits en Frans moeten ook de grootste wereldtalen worden aangeboden.
• De partij wil een wettelijke verplichting van inclusieve stilteruimten op alle scholen. Dit biedt leerlingen een plaats om te reflecteren, te ontspannen, hun gedachten te ordenen of om hun gebed te verrichten. Ook stimuleert DENK het aanbieden van faciliteiten zoals wassingsmogelijkheden.
• Leerlingen en medewerkers moeten verlof krijgen op voor hun religieuze feestdagen. Dit respecteert en erkent de diversiteit van onze samenleving en zorgt voor inclusie binnen het onderwijssysteem.
• DENK wil brede brugklassen stimuleren binnen alle onderwijsniveaus.
• Alle onderwijsniveaus komen onder één dak terecht. Dat is bevorderlijk voor het uitwisselen van kennis en contacten tussen de verschillende niveaus.
• Te vroege selectiemomenten in het onderwijs moeten beperkt worden om gelijke kansen te bevorderen.
• Onderwijsmaterialen worden gratis.
• Gratis ontbijt en lunch op elke school.
• DENK wil de doorgeslagen aanwezigheid van geseksualiseerd onderwijsmateriaal terugdringen.
• Weekendscholen gebaseerd op religieus gedachtegoed, zoals Koranscholen, komen niet onder inspectietoezicht te staan.
• DENK is tegen de invoering van een integratiekliklijn en inspectietoezicht op informeel onderwijs.

Partij voor de Dieren

• De Onderwijsinspectie gaat minder waarde hechten aan cijfers die leerlingen halen. Zo krijgen scholen de ruimte om afscheid te nemen van de toetscultuur. De partij moedigt aan om breder te kijken naar de prestaties van scholen en de voortgang van leerlingen niet enkel in cijfers te vatten.
• Partij voor de Dieren stimuleert middelbare scholen om brede brugklassen aan te bieden en pas na twee tot drie jaar klassen in te delen in specifieke onderwijsrichtingen. Leerlingen krijgen in deze brede scholengemeenschappen volop de ruimte om te ontdekken welke leerroute het beste bij hen past.
• Leerlingen krijgen meer vrijheid in hun individuele lesprogramma, bijvoorbeeld in de vorm van keuzevakken. 
• Kritisch denken, digitale vaardigheden en mediawijsheid krijgen een grotere rol in het curriculum. Zo leren leerlingen onder andere nepnieuws herkennen en kritisch omgaan met informatie.
• Gebruikmaken van AI kan de eigen vaardigheden en creativiteit aantasten. Denk aan brainstormen of het schrijven van teksten. Het onderwijs richt zich daarom op zowel het ontwikkelen van deze vaardigheden los van AI, als op het verantwoord werken met AI.
• Partij van de Dieren weert de mobiele telefoon niet alleen uit de klas, maar uit de hele school.
• De wildgroei aan bijlesbureaus roept de partij een halt toe. Onderwijsondersteuning wordt voortaan via scholen georganiseerd en is toegankelijk en gratis voor alle middelbareschoolleerlingen.
• De bestaande subsidieregeling gericht op het versoepelen van de overstap van vmbo naar mbo of havo wordt ook opengesteld voor leerlingen uit het voortgezet speciaal onderwijs.
• De pilot pro/vmbo, waarin gemengde onderbouwklassen worden aangeboden voor het praktijkonderwijs en het vmbo, wordt opengesteld voor alle scholen die daaraan willen deelnemen.
• Scholen in het praktijkonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs krijgen, net zoals in het mbo nu al mogelijk is, extra middelen om persoonlijke nazorg voor hun oud-leerlingen mogelijk te maken.
• Seksuele voorlichting op scholen wordt verbeterd en uitgebreid met onderwijs over liefde ren relaties. Hierbij is er aandacht voor seksualiteit in het digitale tijdperk, diverse relatievormen en het aangeven van wensen en grenzen. 
• Scholen geven voorlichting over seks-, gender- en seksuele diversiteit. Initiatieven die het onderwijs LHBTIQA+- vriendelijker maken krijgen steun.
• Samenstellers van leermethoden zorgen bij ieder vak voor een representatieve weerspiegeling van de samenleving in hun lesmateriaal. Er worden hierover afspraken gemaakt met uitgeverijen.
• De koloniale geschiedenis en de geschiedenis van arbeidsmigratie naar Nederland gaan een vast onderdeel uitmaken van het onderwijs en lesmateriaal. 
• Biologisch en lokaal geteeld schoolfruit neemt de plek in van frisdrankmachines en snoepautomaten.
• Kennis- en lespakketten over duurzaamheid, klimaat, voedsel, natuur- en milieueducatie en dierenwelzijn komen ter beschikking van het onderwijs en maken deel uit van het burgerschapsonderwijs op elke school.
• Lesmateriaal afkomstig van de fossiele industrie, jagers, hengelaars of andere vervuilende, dieronvriendelijke of ontwrichtende sectoren wordt geweerd uit het onderwijs.
• In het agrarisch onderwijs stimuleert de partij het verder versterken van de positie van biologische landbouw en natuurinclusief ondernemerschap.
• Tot het wettelijk verbod is ingegaan is er een doorlopende campagne om leerlingen en onderwijsinstellingen op de hoogte te brengen van de rechten van dierproefweigeraars en de beschikbare alternatieven.

Forum voor Democratie

• Forum voor Democratie behoudt en verruimt de keuzevrijheid van scholen om extra vakken aan te bieden, zodat leerlingen zich breder kunnen ontwikkelen en scholen kunnen differentiëren.
• De partij behoudt differentiatie naar niveau, wijst socialistische middenschool-experimenten af en beschermt categorale gymnasia. 
• Forum voor Democratie geeft cultuur- en muziekeducatie een vaste plek in het curriculum, zodat alle leerlingen toegang krijgen tot kunst en culturele vorming.
• De partij richt het (v)mbo in met specifieke vakgerichte leerwegen, zodat praktisch ingestelde leerlingen echt een vak leren en het aantal schooluitvallers daalt.
• In de praktische leerweg wordt de nadruk gelegd op vakmanschap en ondernemerschap, zodat jongeren direct inzetbaar zijn in zorg, techniek en bouw.

SGP

• Het godsdienstig vormingsonderwijs op openbare scholen behoudt voldoende financiering. Daarbij moet het verzoek van ouders centraal blijven staan.
• Subsidie moet beschikbaar zijn voor alle erkende lesmethoden over seksualiteit en relaties, zonder verplichte scholing en begeleiding van Rutgers of de GGD.
• Praktijken die ervoor zorgen dat selectie van leerlingen minder vroeg plaatsvindt, worden gestimuleerd. Bijvoorbeeld door brede brugklassen aantrekkelijk te maken. Er komt geen verplicht uitstel van selectie van alle leerlingen.
• De overheid werkt eraan dat steeds meer leerlingen in het voortgezet speciaal onderwijs op hun eigen school examen kunnen doen.
• De werking van de markt voor leermiddelen wordt verbeterd, onder andere om verspilling van boeken tegen te gaan.
• Er komt een enkelvoudig advies voor het praktijkonderwijs.
• Er komt geen vijfjarig vmbo voor alle leerlingen. Soepele overgangen en doorlopende leerlijnen tussen praktijkonderwijs, vmbo en mbo worden versterkt.
• Het beoordelingsmodel van de inspectie mag scholen niet benadelen bij de doorstroom van havo naar mbo. 
• Er moet recht gedaan worden aan de status van nieuwkomers in het voortgezet onderwijs.
• Om de toeleiding van leerlingen naar een passende plek in het hoger onderwijs te verbeteren, wordt naast het bevorderen van praktijkgericht onderwijs ook het academische profiel van het vwo versterkt.

ChristenUnie

• Als een leerling bijles of extra ondersteuning nodig heeft, wordt dat gratis aangeboden en zo veel mogelijk op de school zelf.
• De ChristenUnie wil dat alle scholen structureel aandacht besteden aan levensbeschouwelijke vorming.
• De zwarte bladzijden in onze geschiedenis hoe we zijn omgegaan met Joodse medeburgers krijgen op elke school aandacht.
• Iedere jongere moet een keer in zijn schooltijd het Nationaal Holocaustmuseum of een van de herdenkingscentra zoals kamp Amersfoort of Westerbork hebben bezocht.
• De ChristenUnie zet in op positieve beeldvorming en stimuleert jongeren om vol vertrouwen te kiezen voor het vmbo en het mbo. 
• Er komt gericht beleid voor meer praktisch gericht onderwijs, bijvoorbeeld de techniekhavo.

Volt

• Volt verhoogt de kwaliteit van het primair en middelbaar onderwijs door structureel te investeren in kleinere klassen en meer onderwijsondersteuners. 
• De overgang van basis naar voortgezet onderwijs moet eerlijker en kindgerichter. Centrale toetsen dragen bij aan kansengelijkheid door als objectieve check het schooladvies te versterken of bij te stellen. Daarom pleit Volt voor een breder adviesproces, gebaseerd op de leerontwikkeling die leraren door de jaren heen waarnemen.
• Volt stimuleert de ontwikkeling van alternatieve toetsvormen, zoals kleinschalige, diagnostische toetsen die gericht zijn op ondersteuning in plaats van selectie.
• Er komt een later selectiemoment in het funderend onderwijs door brede brugklassen in te voeren.
• Volt investeert in gezonde en klimaatneutrale onderwijshuisvesting in het primair en voortgezet onderwijs.
• Volt pleit ervoor dat middelbare scholieren leren over kunstmatige intelligentie (AI) en hoe deze technologie verantwoord wordt ingezet.
• In de onderbouw van het voortgezet onderwijs is het vak programmeren verplicht.
• Burgerschapsvorming krijgt een vaste plek in het primair en voortgezet onderwijs. 
• De Inspectie van het Onderwijs moet strenger toezien dat alle basisscholen en middelbare scholen onderwijs geven over seksuele- en genderdiversiteit. 
• Volt schaft privéscholen en de IGBO- en IFVO-regelingen af. Alle scholen worden publiek toegankelijk zonder financiële drempels.

JA21

• Er komt meer aandacht in het onderwijs voor essentiële Nederlandse waarden en vrijheden, zoals de vrijheid van meningsuiting en gelijkwaardigheid tussen man en vrouw. Ongeoorloofde afwezigheid tijdens de lessen die hierop betrekking hebben, wordt gesanctioneerd.
• Leerlingen en studenten worden uitgedaagd in plaats van dat de kwaliteit van het onderwijs wordt verlaagd.

50PLUS

• Topprioriteit voor het aanleren van de basisvaardigheden rekenen en taal.

BIJ1

• BIJ1 zet zich actief in voor het dekoloniseren van het onderwijs door fors meer aandacht te besteden aan de koloniale geschiedenis.
• De partij rekent af met eurocentrisme of lesmateriaal dat racisme in de hand werkt. Scholen stoppen onmiddellijk met het gebruik van lesmateriaal waarin koloniale misdadigers verheerlijkt worden.
• De slavernij en koloniale geschiedenis krijgen een prominente plek in het lesmateriaal van het basis- en voortgezet onderwijs. 
• BIJ1 bevordert bredere klassen met verschillende schoolsoorten (vmbo, havo, vwo). Diploma’s in het voortgezet onderwijs moeten gestapeld kunnen worden zonder aanvullende eisen.
• Scholen moeten verantwoordelijkheid nemen om een veilige leeromgeving te creëren voor leerlingen van kleur en LGBTQIA+ leerlingen. 
• Het moet voor scholieren makkelijker worden om meldingen te maken van racisme en discriminatie.
• BIJ1 schaft de vrijwillige ouderbijdrage in het basis- en voortgezet onderwijs af. 
• Bijles wordt gratis.