Verkiezingen 2025: wat gaat er gebeuren met het speciaal onderwijs?

In oktober mogen we weer met zijn allen naar de stembus. Misschien stem je al jaren op dezelfde partij of heb je nog geen idee welk vakje je rood moet kleuren. Hoog tijd om de verkiezingsprogramma’s door te nemen zodat jij weet wat je te wachten staat. De redactie van de Nationale Onderwijsgids gaat voor jou alle onderwijssecties bij langs. Deze keer kijken we wat de partijen willen veranderen aan het speciaal onderwijs.

GroenLinks/PvdA

• De partij streeft naar inclusief onderwijs waarbij kinderen met en zonder beperking samen naar school gaan. Scholen ontvangen hiervoor voldoende ondersteuning. Speciaal onderwijs blijft bestaan, maar de partij maakt ruimte voor tussenvormen. Leraren leren in hun opleiding hoe ze kinderen met een ondersteuningsbehoefte het beste onderwijs kunnen bieden.
• Er zitten te veel kinderen thuis. Dat is een ingrijpende vorm van kansenongelijkheid. GroenLinks/PvdA geeft meer ruimte aan initiatieven die kinderen weer naar school begeleiden.
• Er komt meer aandacht voor het speciaal onderwijs. Leraren in het speciaal onderwijs ontvangen een hoger salaris, bijscholingsmogelijkheden en de administratielast gaat naar beneden. Jongeren krijgen de mogelijkheid om ook na hun twintigste speciaal onderwijs te volgen.
• Het recht op onderwijs houdt ook in dat het vervoer van en naar school op orde is, ook voor kinderen in het speciaal onderwijs. Daarom wil de partij dat de overheid meer regie neemt en samen met gemeenten, scholen en belangenorganisaties voor leerlingen en ouders de knelpunten in kaart brengt en aan de slag gaat met een ambitieus plan. Meer regionaal aanbesteden en grotere contracten voor chauffeurs kunnen hier bijvoorbeeld onderdeel van zijn.

VVD

• Wanneer veel leerlingen die extra aandacht nodig hebben in een reguliere klas zitten, gaat dit ten koste van het leerproces van alle leerlingen en van leraren. De VVD blijft daarom het speciaal onderwijs verbeteren. Onnodige barrières in het reguliere onderwijs worden weggehaald, bijvoorbeeld voor leerlingen met een lichamelijke beperking. 
• De VVD zet zich in voor passend onderwijs dat aansluit bij de vaardigheden van elk individueel kind. Ook kinderen met bijzondere talenten of behoeften verdienen een passende plek. Of het nu gaat om topsporters, hoogbegaafde leerlingen of kinderen die extra ondersteuning nodig hebben, het onderwijs moet hen uitdagen en ondersteunen. Elke school heeft een plusklas en elke regio biedt voltijds hoogbegaafdheidsonderwijs aan. 
• Er komt een landelijke handreiking voor invulling van plusklassen en extra vakken.

NSC

• Bij de omgang met schaarste wordt het solidariteitsprincipe gehanteerd: scholen met het grootste aandeel kwetsbare kinderen krijgen de meeste middelen om beperkingen in onderwijsaanbod en -tijd te vermijden. 
• NSC is voorstander van stimuleringsregelingen (financieel en/of door urgentieverklaringen in huisvesting) om goede docenten te kunnen aantrekken op scholen met veel kwetsbare leerlingen.
• NSC keert zich tegen het doorgeschoten streven naar inclusiviteit, waarbij alle leerlingen met speciale onderwijsbehoeften in het regulier onderwijs worden geplaatst. Dit leidt tot overbelasting van leerkrachten, te weinig aandacht voor de begeleidingsbehoefte van ‘reguliere’ leerlingen en een verschraling van de middelen voor het passend onderwijs. NSC pleit voor een bekostingssysteem waarin regulier en speciaal onderwijs minder afhankelijk zijn van elkaars leerlingaantallen.
• Het speciaal onderwijs voor leerlingen die specialistische of intensieve begeleiding nodig hebben, moet in een aantal regio’s meer plekken krijgen. Dit geldt ook onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen. Te grote reisafstanden dragen niet bij aan het welzijn van leerlingen. Een school moet binnen 45 minuten reistijd te bereiken zijn. 
• NSC wil een evaluatie van het leerlingenvervoer. Het vervoer van kwetsbare kinderen moet gegarandeerd zijn en mag niet lijden onder tekortkomingen van gemeentelijke aanbestedingen.

D66

• In Nederland krijgen veel kinderen en jongeren geen onderwijs. Zij zitten thuis. Dat is voor D66 onacceptabel. De partij vindt dat alle kinderen en jongeren leerrecht hebben. Voor kinderen die niet vijf dagen in de week naar school kunenn, vindt de partij andere mogelijkheden, zoals een flexibele tussenvorm tussen thuis en op school zijn. Zo biedt D66 leerlingen die het moeilijk hebben, of die nu al thuis zitten, de ruimte om te leren in hun tijd, op een passende plek en met een eigen leerprogramma.
• D66 wil dat kinderen zoveel mogelijk samen naar school gaan. Onderwijs moet voor ieder kind passend zijn. Dat vraagt om genoeg leraren, ondersteuners, kennis en ruimte. Daar wil D66 sneller voor zorgen.
• Als een kind zich anders ontwikkelt dan verwacht, is dat niet altijd meteen een probleem waar zorg voor nodig is. Er zou ook geen diagnose nodig moeten zijn om hulp te kunnen organiseren. De leraar is geen zorgverlener. Daarom krijgen scholen ruimte en geld om ontwikkelingsprofessionals aan te nemen. Zij kunnen als deel van het schoolteam, leraren helpen om leerlingen die dat nodig hebben te ondersteunen.

BBB

• Speciaal onderwijs moet kinderen dezelfde kansen bieden als het regulier onderwijs. Speciaal en gespecialiseerd onderwijs is geen eindstation maar een toegangspoort. Dat kan door ernaar te streven de leerlingen zo goed mogelijk voor te bereiden op een vervolgopleiding, werk of een andere passende toekomst invulling. Dit vergroot hun kans op de toekomst.
• Passend onderwijs is nodig voor ieder kind, met ruimte voor maatwerk en ondersteuning die aansluit bij de mogelijkheden van het kind.
• Financiering van het speciaal onderwijs binnen een school mag niet automatisch wegvallen wanneer leerlingen in het speciaal onderwijs verklaarbaar meer verzuimen dan 50 procent.
• Leerlingen met beperkingen moeten zoveel mogelijk dichtbij huis onderwijs kunnen volgen, met goed en betrouwbaar leerlingenvervoer als vangnet waar dat niet lukt. De kwaliteit van dit vervoer moet beter. BBB wil af van de extreem lange reistijd voor deze kinderen.
• Behoud van het gespecialiseerd onderwijs zodat elke leerling onderwijs op maat kan krijgen.

CDA

• Het CDA wil dat speciale scholen blijven bestaan voor wie dat nodig heeft. Het doel blijft dat in 2035 zoveel mogelijk scholen in het funderend onderwijs zijn overgestapt naar inclusief onderwijs, waarbij zoveel mogelijk kinderen deelnemen aan het reguliere onderwijs.

SP

• Het huidige passend onderwijs faalt: het beloofde maatwerk is voor veel kinderen knellend geworden. Grote klassen, hoge werkdruk en te weinig ondersteuning maken dat veel leerlingen niet de hulp krijgen die ze nodig hebben. De SP zet het kind weer centraal. Het speciaal onderwijs blijft toegankelijk en wordt versterkt met kleinere klassen, voldoende begeleiding en ruimte voor nieuwe scholen. Ook wordt het eenvoudiger om speciale voorzieningen binnen reguliere scholen op te richten als dat in het belang is van het kind. 
• De SP stopt met de marktwerking in het leerlingenvervoer en stelt een maximale reistijd in van 45 minuten. 
• Elk kind krijgt leerrecht, zodat het niet langer tussen wal en schip valt door ruzie tussen schoolbesturen. 
• Ook zorgt de SP dat leerlingen in het speciaal onderwijs tegelijk hun examenuitslag ontvangen met andere scholieren.

DENK

• Docenten binnen het speciaal onderwijs verdienen in vergelijking met hun collega’s in het reguliere onderwijs veel minder. Daarom stelt DENK een salarisverhoging voor voor leraren in deze onderwijssector.
• Er moet een duidelijke normering komen van termen als ‘inclusief’ en ‘toegankelijk’. DENK streeft naar kleinere klassen binnen het speciaal onderwijs.
• DENK pleit voor onmiddellijke maatregelen om het personeelstekort in het leerlingenvervoer aan te pakken. 
• DENK wil een norm van maximaal 45 minuten reistijd per enkele reis naar de school en wil het leerlingenvervoer efficiënter inrichten.
• Scholen gaan, ondersteund door gemeenten, leerlingen intensief begeleiden om een geschikte stageplaats te vinden en vervolgens een passende betaalde arbeidsplaats.

Partij voor de Dieren

• Kinderen krijgen leerrecht om zich op een school te ontwikkelen, inclusief het recht op maatwerk. Dat wil ook zeggen dat er (meer) scholingsmogelijkheden komen voor bijvoorbeeld zeer hoogbegaafde kinderen of kinderen met een lichamelijke, zintuiglijke of psychische beperking. Deze kinderen vallen nu vaak uit omdat scholen hen niet kunnen bieden wat ze nodig hebben. Waar een geschikte onderwijsvorm ontbreekt, biedt de overheid alternatieve oplossingen en ondersteuning.
• Scholen in het praktijkonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs krijgen, net zoals in het mbo nu al mogelijk is, extra middelen om persoonlijke nazorg voor hun oud-leerlingen mogelijk te maken.
• Zorgteams op scholen zijn groot genoeg en beschikken over de juiste expertise, middelen en netwerken van experts om de (veelheid aan) onderwerpen aan te kunnen die komen kijken bij onderwijs op maat. 
• De verbinding tussen onderwijs, gemeenten en jeugdzorg wordt versterkt en gefaciliteerd, zodat leerlingen tijdig passende ondersteuning kunnen krijgen.
• Er komen meer mogelijkheden om te voorzien in persoonlijke zorg- en onderwijsbehoeften door te experimenteren met maatwerk, en met een samenwerking tussen jeugdzorg en gespecialiseerd onderwijs. Dit gebeurt in overleg met leerlingen en ouders.
• Het Rijk investeert extra in toegankelijkheid van alle scholen voor mensen met een beperking.
• Er komen landelijke richtlijnen voor leerlingenvervoer, zodat kwetsbare leerlingen in alle regio’s kunnen rekenen op veilig en passend vervoer.

Forum voor Democratie

• Forum voor Democratie zet in op herinvoering van het leerlinggebonden budget (‘het rugzakje’), zodat kinderen die speciale zorg nodig hebben weer goed worden ondersteund.

SGP

• Het (leer)recht van alle kinderen op onderwijs moet beter geregeld worden om het aantal thuiszitters te verminderen. Voor het thuisonderwijs wordt een systeem van onderlinge visitatie overwogen dat recht doet aan de eigen aard van dit onderwijs.
• De overheid ondersteunt scholen die willen werken aan inclusiever onderwijs. Voor leerlingen die daarmee onvoldoende gebaat zijn, blijft de overheid echter een duidelijk perspectief op een plaats in het speciaal onderwijs bieden.
• De overheid werkt eraan dat steeds meer leerlingen in het voortgezet speciaal onderwijs op hun eigen school examen kunnen doen.
• Een stevige financiële impuls in onderwijshuisvesting is nodig. Onder andere om passend onderwijs goed uit te kunnen voeren en om voldoende rekening te houden met bouwtechnische ontwikkelingen.
• Intensieve samenwerking tussen gemeenten en samenwerkingsverbanden is nodig om het leerlingenvervoer te verbeteren en middelen voor onderwijs en zorg effectiever in te kunnen zetten.

ChristenUnie

• De ChristenUnie vereenvoudigt de samenwerking tussen onderwijs, jeugdhulp en zorg. Dit doet de partij door budgetten van gemeenten, onderwijs en samenwerkingsverbanden samen te voegen en te werken zonder indicatiestelling. 
• De overheid zorgt voor voldoende speciaal onderwijs in elke regio, inclusief volwaardig voortgezet speciaal onderwijs op havo- en vwo-niveau. 
• Er wordt aandacht besteed aan een soepele terugkeer en doorstroming naar regulier onderwijs, waarbij het leerrecht van kinderen even centraal staat als de leerplicht.

Volt

• Volt wil passend onderwijs voor ieder individu, waarbij de ontplooiing van karakter, talent en mentale capaciteit van elk kind het uitgangspunt moet zijn. Het kind komt centraal te staan het onderwijsmodel, waarbij er wordt ingezet op een inclusieve en stimulerende omgeving voor iedereen. 
• Volt pleit ervoor het recht op inclusieve educatie voor kinderen met een beperking effectief te implementeren, waarbij er wordt ingezet op de toegankelijkheid van bestaande schoolgebouwen. 
• De partij zet zich in op voldoende begeleiding op scholen van kinderen met verschillende beperkingen en het vermijden van stigma’s bij kinderen met een beperking.

BIJ1

• Scholen moeten volledig toegankelijk worden voor leerlingen met een beperking. BIJ1 maakt extra budget vrij voor de ondersteuning van deze leerlingen. Het onderwijs wordt zodanig aangepast, dat zoveel mogelijk kinderen met een beperking deel kunnen nemen aan het reguliere onderwijs.