“Sociale veiligheid is geen papieren werkelijkheid”

Sociale veiligheid op school regel je niet met een protocol of een meldcode. Dat benadrukte de Onderwijsinspectie onlangs nog eens, en het is precies de boodschap die trainer en onderwijsadviseur Manon Hillenaar overbrengt op trainingen. Zoals bij de Gooise Praktijkschool. Medewerkers namen deel aan een compact professionaliseringstraject herstelgericht werken, gericht op het versterken van de veilige basis binnen de school.

Voor Hillenaar is sociale veiligheid geen papieren tijger. “Het gaat om wat je doet, hoe je met elkaar omgaat, of je elkaar durft aan te spreken en of je lastige dingen bespreekbaar maakt. Bij een incident zoek je geen protocol op. Dan wil je weten: wat verwachten we van elkaar? Hoe handelen we nú?”

Die insteek sloot goed aan bij de vraag van de Gooise Praktijkschool. Eerder hadden teamleden al kennisgemaakt met herstelgericht werken, maar implementatie en borging vroegen om extra aandacht. Op de eerste twee professionaliseringsdagen werd stevig ingezet op de inhoud, en op  de afsluitende dag werkten de deelnemers samen aan een concreet implementatieplan.

Volgens Thijmen Kooij  die de vraag neerlegende bij KPC Groep leverde dat veel op: “Het traject heeft zeker voldaan aan de verwachtingen. De deelnemers hebben nieuwe kennis opgedaan en praktische tools om direct toe te passen. Daarnaast is de groep nog meer naar elkaar toegegroeid.”

Hoop, humor en herstel

De training draaide om de vraag: hoe bouw je samen een veilige basis in je school? Hillenaar werkte met de bouwstenen hoop, humor en herstel. Hoop omdat leerlingen en docenten vertrouwen nodig hebben in de toekomst. Humor omdat het lucht geeft. En herstel omdat conflicten niet vermeden, maar benut moeten worden om de gemeenschap sterker te maken.

Een deelnemer vertelt: “Manon is mega kundig. Ze creëert een veilige sfeer waardoor er optimaal geleerd kan worden. Mensen durven hun kwetsbaarheid te tonen – dat maakt het echt waardevol.”

Thijmen Kooij viel nog wat anders op.  “Manon speelt goed in op de behoeften van zowel de medewerkers als de school. Ze weet op een passende manier de verbinding te leggen tussen theorie, praktijk en de wensen vanuit het werkveld. Om die reden gaan wij dit schooljaar ook verder met de training, om onze kennis op het gebied van herstelgericht werken verder uit te breiden. Niet alleen vanwege de inhoud, maar zeker ook vanwege de positieve ervaring met Manon.”

Incidenten als kans

De school als veilige basis. Hillenaars visie hierop is duidelijk: incidenten zijn onvermijdelijk, maar ze bieden altijd de kans om opnieuw verbinding te maken. “Preventief wil je een stevige basis creëren, maar conflicten zullen er altijd zijn. Het gaat erom hoe je ermee omgaat. Straffen of schorsen lijkt soms snel, maar echte veiligheid vraagt dat je kijkt naar wat eronder zit en het gesprek aangaat.” Een herstelgericht gesprek kan volgens haar juist dan de weg openen. “Zonder oordeel, maar met ruimte voor beleving en perspectief, ontstaat er ruimte om weer verder te kunnen. Dat is wat onderwijs óók kan zijn.”

Investeren in mensen

Hillenaars boodschap gaat verder dan methodiek alleen. Voor haar is sociale veiligheid een cultuur die je samen ontwikkelt. “Je hebt een gezamenlijke taal nodig. Iedereen moet weten: zo doen wij het hier. Binnen het team, maar ook richting ouders en partners. En dat vraagt leiderschap: iemand die taboes doorbreekt, die zegt: dit is belangrijk, hier maken we ruimte voor.” Of, zoals een van de deelnemers het samenvatte: “Het was echt een fantastische training.”

Met het plan dat de Gooise Praktijkschool opstelde, ligt er nu een stevige basis om herstelgericht werken verder te verankeren – niet als papieren werkelijkheid, maar als dagelijkse praktijk waarin hoop, humor en herstel centraal staan.

Meer weten over herstelgericht werken? Stuur een mail naar info@kpcgroep.nl