Kwart van de jongeren één keer per maand online buitengesloten

Een kwart van de jongeren (23 procent) wordt minstens één keer per maand online buitengesloten, zo blijkt uit nieuw onderzoek van Helpwanted. Dit groeiende probleem, dat vooral in groepschats plaatsvindt, kan leiden tot ernstige psychische gevolgen. Om hier aandacht voor te vragen, brengt zangeres S10 vandaag, in aanloop naar de Week tegen Pesten, haar nummer ‘Buut Vrij’ uit. Het nummer en een bijbehorende film maken de impact van online buitensluiten voelbaar en doen een beroep op alle omstanders: Kom voor elkaar op. Ook online. Een samenwerking tussen S10 en KPN, die gesteund wordt door Stichting School & Veiligheid, Helpwanted, Stop Pesten Nu, de Kindertelefoon en dr. Remco Spithoven.

Jongeren brengen steeds meer tijd door in groepschats zoals Snapchat, Whatsapp en Instagram, gemiddeld zo’n 4,1 uur per dag. Daardoor komt online buitensluiten steeds vaker voor; een vorm van pesten waarbij iemand opzettelijk online wordt genegeerd, geblokkeerd of verwijderd. Het nummer ‘Buut Vrij’, tevens de soundtrack van de thematische film ‘Iedereen Behalve’, is de vertaling van de impact van online uitsluiting en de rol die daarin omstanders hebben.

Eenzaamheid en verdriet

“Mijn liedje Buut Vrij vangt voor mij de eenzaamheid en het verdriet van de druk die de digitale wereld kan hebben op jongeren”, zegt S10. “Als mensen zich op het internet tegen je keren, kan dat voelen als iets oneindigs, alsof het nooit meer overgaat. Dan zou ik even ‘buut vrij’ willen zeggen, om me niet meer te hoeven verstoppen. En aan de omstanders, iedereen kan met een klein gebaar een beetje licht brengen in het leven van een ander. Want één berichtje, één opmerking, één omstander die iets zegt… dat kan het verschil maken.”

Online buitengesloten

Nieuw onderzoek van Helpwanted, in samenwerking met School & Veiligheid en dr. Remco Spithoven van hogeschool Saxion, onder jongeren van 10 tot 20 jaar toont aan hoe omvangrijk de problematiek is: Ruim de helft van de jongeren maakt wel eens mee online te worden buitengesloten en bij maar liefst één op de vier jongeren (23 procent) gebeurt dit minstens één keer per maand. Online uitsluiting kan leiden tot ernstige psychische gevolgen zoals slapeloosheid, sociaal isolement en depressieve gevoelens. Jongeren die online worden buitengesloten, voelen zich vooral verdrietig (42 procent), boos (35 procent), en eenzaam (30 procent). Ongeveer een kwart van de jongeren (25 procent) voelt zich door online uitsluiting regelmatig depressief of down.

“Deze cijfers benadrukken dat groepschats als sociale omgeving voor veel jongeren een enorme impact hebben op hun welzijn,” zegt Rivka Otten van Helpwanted, een hulplijn bij online grensoverschrijdend gedrag. “Het is alarmerend dat jongeren zich na online buitensluiten zo eenzaam voelen. Toch krijgt slechts een klein percentage hulp. Het is essentieel om jongeren de moed te geven om groepsgedrag te doorbreken en zich zo snel mogelijk uit te spreken wanneer zij iets niet oké vinden. De boodschap is duidelijk: Kom voor elkaar op. Ook online.”

Gevoelig voor groepsdruk

De rol van omstanders is cruciaal. Een derde van de jongeren (33 procent) voelt zich weleens onder druk gezet om mee te doen met online uitsluiting. Jongeren willen wel ingrijpen, maar de grootste drempel is de angst voor negatieve gevolgen voor henzelf (64 procent). Sociaal wetenschapper en lector Online Weerbaarheid bij hogeschool Saxion, dr. Remco Spithoven legt uit: “Jongeren bevinden zich in een levensfase waarin sociale bevestiging extreem belangrijk is. Dat maakt hen gevoeliger voor groepsdruk. Juist daarom moeten we jongeren vaardigheden meegeven om die druk te herkennen én deze groepsdruk positief om te buigen.”

Leerkrachten onderschatten het probleem

“Uit het onderzoek blijkt dat jongeren denken dat volwassenen de ernst van het probleem onderschatten,” aldus Marijke van der Zalm van School & Veiligheid. “Hierbij geeft 69 procent van de jongeren aan dat leerkrachten niet doorhebben hoe vaak online uitsluiting voorkomt, en 68 procent van de jongeren vindt dat scholen meer moeten doen om uitsluiting te voorkomen. De Week tegen Pesten, die plaatsvindt van 22 t/m 26 september, is daarom een moment om de dialoog hierover op gang te brengen, zodat leraren en ouders een actieve rol kunnen spelen en er een veiliger klimaat ontstaat voor jongeren.” School & Veiligheid biedt in de Week tegen Pesten lesmateriaal aan en heeft samen met KPN een interactieve module ontwikkeld die jongeren laat zien op welke momenten zij als omstander het verschil kunnen maken.

Veiliger en socialer internet

Dit initiatief is tot stand gekomen met steun van KPN en wordt gedragen door Helpwanted, School & Veiligheid, Stop Pesten Nu, de Kindertelefoon en dr. Remco Spithoven. Het nummer ‘Buut Vrij’ en de film ‘Iedereen Behalve’ zijn onderdeel van een bredere campagne met als doel om het gesprek over online buitensluiten te starten en jongeren, ouders en leraren bewust te maken van de impact en de verantwoordelijkheid van omstanders. Vanuit de missie om het internet beter te maken, zet KPN zich actief in voor een veiliger, socialer en groener internet. Na de campagne met MEAU over online shaming richt KPN zich nu op online buitensluiten. Want het internet zou een plek moeten zijn die mensen verbindt en versterkt – niet uitsluit of verdeelt. Met deze initiatieven wil KPN het gesprek op gang brengen, juist ook thuis. Zodat ouders niet alleen vragen hoe het op school was, maar ook: “Hoe was je dag online?”.