Hbo-docenten delen eigen ethisch kompas niet met studenten
Het opleiden van zogenoemde morele professionals wordt in het hbo steeds vaker gekoppeld aan de ontwikkeling van een ethisch kompas. Maar wat is bekend over dit ontwikkelingsproces bij studenten? Niet veel. Ook zien de onderzoekers van de VU en UvH dat ideeën van docenten over deze morele ontwikkeling niet per se binnen de termen van een professioneel moreel kompas worden behandeld. Zo benoemen docenten dit tijdens colleges vaak niet expliciet. Een stimulerend institutioneel leerklimaat blijkt wel bij te dragen aan vorming daarvan, net als sociale interactie met studenten én docenten en onderlinge verbinding.
Wat is een moreel kompas?
Wat is volgens docent nu een moreel kompas? Bijna alle 35 deelnemende hbo-onderwijzers halen hierbij een groep persoonlijke en professionele normen en waarden aan. Voorbeelden daarvan zijn respect, eerlijkheid en openheid. Een moreel kompas gaar volgens hen vaak ook gepaard met zelfkennis, omdat dit een eigen visie op het leven helpt ontwikkelen. Docenten helpen studenten hier vaak bij door heen een moreel bewustzijn en morele vaardigheden te helpen ontwikkelen. Ook juichen ze graag moreel professioneel gedrag toe, mede door gebruik van pedagogisch-didactische handelingen. Ze gaan op individueel niveau in gesprek met studenten over het nemen van verantwoordelijkheden bij het maken van keuzes.
Docenten zien zichzelf niet als hét rolmodel
Docenten snappen dat zij een rolmodel zijn, maar zien zichzelf niet als hét rolmodel. Mede omdat studenten met allerlei soorten docenten te maken krijgen. Tegelijkertijd willen ze hun eigen moreel kompas niet opdringen en nemen ze liever een neutrale positie in. Dit zorgt er dus voor dat hun eigen ethische kompas niet overeenkomst met datgene wat ze delen. Volgens één deelnemende docent is dat gevaarlijk. “Ik weet niet of mijn kompas het juiste is. Ik sleutel er nog steeds aan, dus ik wil niet de indruk wekken dat ik alles weet.”
Cursussen ethiekonderwijs voor docenten
Als het aan de onderzoekers ligt, komen er cursussen voor ethiekonderwijs zodat docenten in het bezit zijn van theoretische kennis over de ontwikkeling van een ethisch kompas onder studenten. In deze cursussen moet het dialoog tússen docenten ook worden gestimuleerd. Zo kunnen zij intentioneel en georganiseerd, in plaats van doorgaans spontaan en ongeorganiseerd, een bijdrage leveren aan het moreel kompas van hun leerlingen.
Door: Nationale Onderwijsgids / Johanne Levinsky
