Verkiezingen 2025: wat gaat er gebeuren met het basisonderwijs?

In oktober mogen we weer met zijn allen naar de stembus. Misschien stem je al jaren op dezelfde partij of heb je nog geen idee welk vakje je rood moet kleuren. Hoog tijd om de verkiezingsprogramma’s door te nemen zodat jij weet wat je te wachten staat. De redactie van de Nationale Onderwijsgids gaat voor jou alle onderwijssecties bij langs. Deze keer kijken we wat de partijen willen veranderen aan het basisonderwijs.

PVV

• De PVV wil terug naar het gestructureerde onderwijs van vroeger. 
• De Week van de Lentekriebels wordt afgeschaft in het basisonderwijs.
• Elke basisschool geeft weer lessen in de vaderlandse geschiedenis.
• Op school en het schoolplein wordt alleen Nederlands gesproken.
• Het schoolzwemmen komt weer terug.
• Het islamitische onderwijs in Nederland is straks verboden
• Basisvaardigheden staan centraal, kinderen leren weer lezen, schrijven en rekenen.

GroenLinks/PvdA

• Naast het reguliere onderwijsprogramma ontwikkelen kinderen zich ook door lessen in sport, dans, cultuur, techniek en natuur. GroenLinks/PvdA wil dat de ontwikkeling van rijke schooldagen wordt doorgezet door heel Nederland.
• De partij zet zich in voor een zwemdiploma voor ieder kind en twee uur gym bovenop buitenspelen.
• Op dit moment zijn er te grote verschillen in uitkomst tussen de verschillende doorstroomtoetsen. Daarom komt er één landelijke doorstroomtoets, zodat alle kinderen op dezelfde manier worden getoetst.
• Met het programma rijke schooldag start de partij met een gezonde lunch op scholen.
• Door te hoge vrijwillige ouderbijdragen te vragen, is niet elke school toegankelijk voor ieder kind. Daarom is er straks geen vrijwillige ouderbijdrage meer. 
• Schoolgebouwen en -pleinen worden groener en duurzamer.
• Er is een aanpassing nodig van Artikel 23. Voor scholen wordt het verboden om kinderen of leraren te weigeren op basis van hun geloof of achtergrond.

VVD

• De VVD legt de volledige focus op de basisvaardigheden. De huidige curriculumherziening wordt voortgezet en reken- en taalvaardigheid moet bij elk schoolvak een onderdeel zijn. Het curriculum wordt minder overladen en de VVD maakt scherpere keuzes wat leerlingen moeten kennen en kunnen.
• De leerplicht gaat naar vier jaar om zo de achterstanden aan te pakken. Gemeenten zijn zelf verantwoordelijk om voorschoolse educatie te verzorgen voor kinderen met een risico op achterstand.

NSC

• Het basisniveau van rekenen, schrijven en lezen moet omhoog. NSC gaat door met het Herstelplan Kwaliteit Onderwijs.
• Het toezicht door de Inspectie van het Onderwijs moet primair gericht zijn op fysieke bezoeken aan scholen. Het streven daarbij moet zijn dat elke school ten minste eens in de vier jaar wordt bezocht.
• Scholen met veel leerlingen van minder daadkrachtige ouders hebben moeite om activiteiten als schoolkampen en schoolreisjes te bekostigen. NSC wil het voor scholen niet onmogelijk maken om een vrijwillige ouderbijdrage voor bepaalde activiteiten te vragen. Wel pleit de partij voor een verruiming van de activiteiten in het basisaanbod van scholen (zoals digitale leermiddelen of een periodiek schoolreisje).
• NSC keert zich tegen het doorgeschoten streven naar inclusiviteit, waarbij alle leerlingen met speciale onderwijsbehoeften in het regulier onderwijs worden geplaatst. De partij pleit voor een bekostigingssysteem waarin regulier en speciaal onderwijs minder afhankelijk zijn van elkaars leerlingaantal.

D66

• D66 zorgt voor een sterke basis voor ieder kind. Lessen in taal, rekenen, burgerschap en digitale vaardigheden zijn het belangrijkst. Iedere school krijgt een volle schoolbibliotheek.
• Te veel kinderen beginnen met een achterstand op de basisschool. Daarom investeert D66 vanaf het allereerste begin in een stevige basis en sociale ontwikkeling. 
• D66 bouwt aan één publieke voorziening voor alle kinderen van 1 tot 15 jaar. Daarin kan ieder kind, in eigen tempo en vanuit de eigen achtergrond, groeien.
• D66 wil een groot landelijk plan om schoolgebouwen te renoveren of nieuw te bouwen. De partij begint met ongeveer 5000 schoolgebouwen die gebouwd zijn tussen 1970 en 1990. Deze gebouwen zijn daarna ook rolstoelvriendelijk en hebben bijvoorbeeld een rustruimte.

BBB

• Er moet meer aandacht komen voor lezen, schrijven en rekenen op basisscholen.
• Kinderen moeten weten dat zij meer zijn dan ‘het label dat de maatschappij hen geplakt’. Iedereen heeft talenten en draagt bij aan deze maatschappij.
• Passend onderwijs is nodig voor ieder kind, met ruimte voor maatwerk en ondersteuning die aansluit bij de mogelijkheden van het kind.
• BBB is voor het behoud van basisscholen in kleine kernen, ook bij dalende leerlingaantallen. De kleinescholentoeslag zet de partij om naar dunbevolktheid toeslag, zonder dat de totale kosten stijgen.

CDA

• Het CDA wil dat het primair onderwijs zich richt op een sterke basis met taal, lezen, rekenen, digitale vaardigheden en burgerschap als kern, en toegankelijk voor alle leerlingen.
• De partij wil dat speciale scholen blijven bestaan voor wie dat nodig heeft. Het doel blijft dat in 2035 zoveel mogelijk scholen in het funderend onderwijs zijn overstapt naar inclusief onderwijs, waarbij zoveel mogelijk kinderen deelnemen in het reguliere onderwijs.
• Het risico op laaggeletterdheid onder kwetsbare groepen is groot en verdient blijvende aandacht. Projecten als Bieb op school zijn belangrijk om lees- en taalvaardigheid te blijven bevorderen.
• Kinderen moeten zoveel mogelijk samen opgroeien. Het CDA is voor brede scholen en gezamenlijke huisvesting van verschillende niveaus op dezelfde school in een groot gebouw. Daarnaast investeert het CDA in gezonde en duurzame schoolgebouwen.

SP

• De SP gaat de maximale klassengrootte verlagen. De partij wil binnen enkele jaren maximaal 21 leerlingen per klas in het basis- en voortgezet onderwijs. Kleinere klassen geven leraren meer tijd en aandacht voor hun vak en leerlingen meer ruimte om zich te ontwikkelen. 
• Elke school moet goed gefinancierd zijn zodat zij haar leerlingen het best mogelijke onderwijs kan bieden. De realiteit is ook dat sommige scholen in wijken staan die extra uitdagingen met zich meebrengen.
• Ieder kind verdient een kans om de dag goed te beginnen en goed door te komen. De SP wil zorgen voor een gratis, gezond ontbijt en lunch op alle basisscholen. 
• In een waterland als Nederland hoort leren zwemmen bij de basis. Zwemvaardigheid is van levensbelang en vergroot het zelfvertrouwen van kinderen. Daarom brengt de SP het schoolzwemmen weer terug op elke basisschool. 
• Elk kind verdient gelijke kansen. Daarom schaft de SP de vrijwillige ouderbijdrage volledig af. Scholen krijgen hiervoor een eerlijk bedrag van de overheid om activiteiten voor alle kinderen te organiseren, zonder uitsluiting.
• De SP wil één landelijke doorstroomtoets die recht doet aan wat kinderen echt kunnen en die helpt bij een passend schooladvies. De SP zorgt ervoor dat deze toets betrouwbaar is, aansluit bij wat kinderen op school leren en dat gelijke prestaties ook tot gelijke adviezen leiden. Tegelijkertijd krijgen scholen meer ruimte om leerlingen breder te beoordelen, dus de doorstroomtoets is niet verplicht en er mag meer rekening gehouden worden met de groeipotentie van iedere leerling.
• Scholen mogen geen kinderen weigeren. Elke school moet ieder kind accepteren, ongeacht geloof, afkomst, beperking of inkomen. De SP voert daarom een algemene acceptatieplicht in.
• Leerlingen scheiden op basis van godsdienst of levensbeschouwing is achterhaald en ongewenst. De SP kiest dan ook voor openbare en inclusieve scholen, waar afkomst, geloof of levensovertuiging geen drempel vormen. 

DENK

• DENK wil gezondere schoolgebouwen voor het primair en voortgezet onderwijs. De huidige bekostiging is alleen ontoereikend. DENK verhoogt de financiering daarom tot het gewenste niveau. 
• DENK bevordert het initiatief ‘Taalvriendelijke scholen’ door meertalig onderwijs aan te bieden. Uit onderzoek blijkt dat leerlingen hier baat bij hebben. Daarnaast verbreedt DENK het aanbod van taalonderwijs. 
• DENK pleit voor kleinere klassen. Leerlingen behalen in kleine klassen veel betere schoolresultaten. DENK wil daarom een maximale klassengrootte invoeren.
• DENK wil een wettelijke verplichting van inclusieve stilteruimten op alle scholen. Dit biedt leerlingen een plaats om te reflecteren, te ontspannen, hun gedachten te ordenen of hun gebed te verrichten. 
• DENK wil een recht op verlof voor leerlingen en medewerkers op hun religieuze feestdagen. Dit respecteert en erkent de diversiteit van onze samenleving en zorgt voor inclusie binnen het onderwijssysteem.
• DENK realiseert gratis ontbijt en lunch op elke school.
• DENK wil de doorgeslagen aanwezigheid van geseksualiseerd onderwijsmateriaal terugdringen.
• In het onderwijs mag er geen regenboogdwang zijn. Ouders krijgen zeggenschap over het doceren van onderwijs over seksualiteit en voortplanting aan hun kinderen.

Partij voor de Dieren

• De partij wil van ‘plofklassen’ af en werkt toe naar kleinere klassen met maximaal 21 leerlingen. De school gaat over de klassengrootte en de medezeggenschapsraad krijgt instemmingsrecht.
• Basisscholen krijgen de vrijheid af te zien van de doorstroomtoets als zij op een andere manier kunnen aantonen dat aan de wettelijke eisen is voldaan.
• Scholen worden gedemocratiseerd, waardoor leraren, leerlingen en ouders meer invloed krijgen op het schoolbeleid.
• De Partij voor de Dieren investeert in reken- en taalvaardigheid en burgerschapsonderwijs. Daarnaast pleit de partij voor meer leestijd in schoolverband passend bij de interesses van de leerling.
• Praktische en culturele vaardigheden worden volop aangeboden aan kinderen, activiteiten als handarbeid, schoolzwemmen, bewegingsonderwijs, cultuurlessen en schooltuinen worden gefaciliteerd en daar komt extra geld voor beschikbaar.
• Scholen gaan, net zoals in veel andere landen al gebeurt, gezonde maaltijden aanbieden, met 100 procent biologische en plantaardige inkoop. Op scholen komt aandacht voor gezonde, diervriendelijke en duurzame voeding.
• Kinderen en jongeren die thuis geen ontbijt of lunch krijgen, kunnen op school, de voorschoolse opvang of het kinderdagverblijf gezond ontbijten en lunchen. Het aanbod bestaat uit enkel gezonde tussendoortjes, zoals groente en fruit.
• Partij voor de Dieren investeert in groene schoolpleinen. Buitenlessen worden gestimuleerd.
• Kennis- en lespakketten over duurzaamheid, klimaat, voedsel, natuur- en milieu-educatie en dierenwelzijn komen ter beschikking van het onderwijs en maken deel uit van het burgerschapsonderwijs op elke school.

Forum voor Democratie

• De partij verkleint de klassen en vermindert de werkdruk, zodat leraren meer tijd en aandacht hebben voor hun leerlingen.
• Forum voor Democratie behoudt en verruimt de keuzevrijheid van scholen om extra vakken aan te bieden, zodat leerlingen zich breder kunnen ontwikkelen en scholen kunnen differentiëren.
• De partij geeft meer aandacht aan excellerende leerlingen, zodat talent en uitmuntende prestaties meer ruimte krijgen.
• Cultuur- en muziekeducatie krijgt een vaste plek in het curriculum, zodat alle kinderen toegang krijgen tot kunst en culturele vorming.
• Organisaties die seksualiteit opdringen aan kinderen, zoals Rutgers, krijgen geen subsidie meer.Ook wil de partij deelname van kinderen aan ‘pride parades’ en ‘dragqueenshows’ verbieden, zodat scholen weer veilig en neutraal zijn.

SGP

• Het godsdienstig vormingsonderwijs op openbare scholen behoudt voldoende financiering. Daarbij moet het verzoek van ouders centraal blijven staan.
• De leeftijd van de leerplicht blijft ongewijzigd.
• De overheid vergroot de financiële ondersteuning van kleine scholen in dunbevolkte gebieden, Dit mag niet ten koste gaan van kleinere scholen in grotere gemeenten. 
• Subsidie moet beschikbaar zijn voor alle erkende lesmethoden over seksualiteit en relaties, zonder verplichte scholing en begeleiding van Rutgers of de GGD.
• Het verbeteren van basisvaardigheden, rekenen en taal krijgt accent, maar mag het belang van leerlingen niet wegdrukken. De pedagogische opdracht van scholen tot veelzijdige vorming van leerlingen staat centraal.
• De doorstroomtoets wordt hervormd en krijgt weer een dienstbare rol bij de advisering richting het voortgezet onderwijs.
• De druk op basisscholen om zo hoog mogelijk te adviseren kan in het vervolgonderwijs negatief uitpakken voor leerlingen. Als sluitstuk van voortdurende goede afstemming met ouders over de ontwikkeling van het kind moet zo passend mogelijk adviseren het uitgangspunt blijven.
• In het basisonderwijs kunnen scholen langjarige aanvullende bekostiging krijgen voor het benoemen van conciërges. Schoolleiders en leraren kunnen zich zo meer concentreren op hun kerntaak.

ChristenUnie

• Het onderwijs, van basisschool tot universiteit, moet een veilige plek zijn voor Joodse studenten en medewerkers. De zwarte bladzijden in de Nederlandse geschiedenis hoe we zijn omgegaan met Joodse medeburgers worden op elke school besproken. 
• De ChristenUnie staat voor artikel 23 uit de Grondwet. Scholen behouden hun vrijheid in inrichting, personeelsbeleid en financiering via lumpsum, met extra middelen voor identiteit en kleine scholen. 
• Basisvaardigheden dienen gedurende de hele schoolcarrière onderhouden te worden. De overheid respecteert dat de uitvoering in handen is van scholen en stelt alleen randvoorwaarden. 
• De ouderbijdrage blijft vrijwillig en de inspectie ziet erop toe dat scholen dit respecteren, niet discrimineren, en dat het vrijwillige karakter voor iedereen duidelijk is. Komen scholen tekort, dan kunnen ze een compensatie krijgen zodat er geen onacceptabele verschillen tussen scholen ontstaan.
• De ChristenUnie houdt de toeslag voor kleine scholen. 

Volt

• Volt wil passend onderwijs voor ieder individu, waarbij ontplooiing van karakter, talent en mentale capaciteit van elk kind het uitgangspunt moet zijn. Het kind komt centraal te staan in het onderwijsmodel, waarbij Volt inzet op een inclusieve en stimulerende omgeving voor iedereen.
• Volt verhoogt de kwaliteit van het primair en middelbaar onderwijs door structureel te investeren in kleinere klassen en meer onderwijsondersteuners. 
• De partij gaat de overgang van basis naar voortgezet onderwijs eerlijker en kindgerichter maken. Centrale toetsen dragen bij aan kansengelijkheid door als objectieve check het schooladvies te versterken of bij te stellen. Tegelijkertijd mag de toets niet zwaarder wegen dan de bredere ontwikkeling van het kind. 
• Volt kiest voor een later selectiemoment in het funderend onderwijs door in te zetten op brede brugklassen
• Volt investeert in gezonde en klimaatneutrale onderwijshuisvesting in het primair en voortgezet onderwijs.
• Volt versterkt de digitale geletterdheid van kinderen en jongeren door digitaal onderwijs – naast lezen, rekenen en schrijven – te bestempelen als basisvaardigheid in het funderend onderwijs. 
• Burgerschapsvorming moet een vaste plek krijgen in het primair en voortgezet onderwijs. Elk kind, op elke school, moet toegang hebben tot kwalitatief goed burgerschapsonderwijs.
• De door Volt gerealiseerde gratis schoolmaaltijden, zet de partij voort en breidt deze uit naar het Zweedse voorbeeld. De schoolmaaltijd is in Zweden een onderdeel van het onderwijsprogramma. Hiermee wordt gezond eten bevorderd, ongelijkheid aangepakt en zit niemand meer met honger in de klas.
• Er moet op school meer aandacht komen voor media, inclusieve geschiedenis en over racisme en discriminatie. De Inspectie van het Onderwijs moet strenger toezien dat alle basisscholen en middelbare scholen onderwijs geven over seksuele – en genderdiversiteit. Scholen geven daarnaast inclusieve seksuele vorming en kinderen leren om respectvol om te gaan met, nu nog, gemarginaliseerde groepen.
• Volt houdt op met het financieren van religieus onderwijs. Voor een open samenleving is het nodig dat kinderen uit alle geloofsovertuigingen elkaar al op school leren kennen. Door te stoppen met het bekostigen van scholen die een of meerdere geloofsovertuigingen uitdragen, zullen kinderen met verschillende wereldbeschouwingen elkaar eerder ontmoeten en van elkaar leren. Voor het realiseren van dit voorstel is aanpassing van artikel 23 van de Grondwet nodig.
• Leerlingen die langdurig uitvallen in het basisonderwijs en daardoor thuiszitten, moeten de mogelijkheid krijgen om gebruik te maken van het budget dat voor hen ingezet zou worden om een school te kunnen bezoeken.

JA21

• Het budget dat voor het basis- en voortgezet onderwijs beschikbaar is, moet wat JA21 betreft een andere prioriteit krijgen. Meer geld naar het primaire proces en minder geld naar management, overhead en tijdelijke projecten.
• JA21 vindt de sterke groei van het aantal islamitische basis- en middelbare scholen een onwenselijke ontwikkeling, want het draagt bij aan segregatie en  het ontstaan van parallelle samenlevingen. De partij staat wel open voor een debat of in het huidige tijdsgewricht artikel 23 van de Grondwet met betrekking tot islamitisch onderwijs nog gehandhaafd kan blijven. 

50PLUS

• Kinderen hebben steeds meer moeite met de basisvaardigheden taal en rekenen. Daarom stelt 50PLUS prioriteit voor het aanleren van de basisvaardigheden rekenen en taal.

BIJ1

• BIJ1 zet zich actief in om onderadvisering tegen te gaan. De selectie en toetsing van basisschoolleerlingen voor het voortgezet onderwijs moet anders en op een later moment. Advies voor vervolgonderwijs wordt voortaan gebaseerd op een overeenkomst tussen leraar, ouders of verzorger(s) en leerling.
•  Er wordt geen lesmateriaal meer gebruikt waarin een eenzijdig en eurocentrisch verhaal over de geschiedenis wordt gepresenteerd. Scholen moeten onmiddellijk stoppen met het gebruik van lesmateriaal waarin koloniale misdadigers verheerlijkt worden. De slavernij en koloniale geschiedenis krijgen een prominente plek in het lesmateriaal van het basis- en voortgezet onderwijs. 
• De vrijwillige ouderbijdrage in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs wordt afgeschaft.