Nieuwe peilingsonderzoeken naar leesvaardigheid en Engels in basisonderwijs

In het schooljaar 2025-2026 voert de Inspectie van het Onderwijs opnieuw grootschalige peilingsonderzoeken uit. Dit keer ligt de focus op leesvaardigheid en Engels binnen het regulier en speciaal basisonderwijs. De resultaten worden eind 2027 verwacht en bieden een actueel beeld van het taalonderwijs in Nederland. Dit meld Onderwijs van Morgen.

Peilingsonderzoeken zijn geen toetsen voor individuele leerlingen, maar dienen als landelijk ijkpunt om te meten wat leerlingen kennen en kunnen. Ze laten zien hoe goed leerlingen voorbereid zijn op het vervolgonderwijs en op deelname aan de samenleving. Omdat de onderzoeken periodiek worden herhaald, ontstaat een duidelijk beeld van ontwikkelingen in kennis en vaardigheden door de jaren heen.

Opzet van de peilingsonderzoeken

Leerlingen uit groep 8 nemen deel aan toetsen en vragenlijsten, en in sommige gevallen voeren inspecteurs observaties en interviews uit.

• Leesvaardigheid: leerlingen maken toetsen op niveau 1F en 2F, gericht op begrijpend lezen, interpreteren, evalueren en samenvatten van zowel zakelijke als fictieve teksten. Ook worden vragenlijsten afgenomen bij leerlingen, leerkrachten en schoolleiders om het onderwijsproces in kaart te brengen.
• Engels: de toetsen meten lees-, luister- en gespreksvaardigheid en woordenschat. Hierbij worden deels bestaande opgaven gebruikt, zodat de resultaten kunnen worden vergeleken met de eerdere peiling uit 2017-2018.

De volledige onderzoeksplanning staat op de website van de Onderwijsinspectie.

Doel en noodzaak van de peilingen

Er is op dit moment geen actueel en representatief referentiekader voor de taalvaardigheden van leerlingen aan het einde van het basisonderwijs. De meest recente gegevens stammen uit 2020-2021 voor lezen en uit 2017-2018 voor Engels. De nieuwe peilingen moeten duidelijk maken of er sprake is van vooruitgang, achteruitgang of stagnatie.

Daarnaast bieden de resultaten inzicht in factoren die bijdragen aan betere leerprestaties, zoals effectieve lesmethoden, schoolbeleid en leesmotivatie. Op basis van de uitkomsten kunnen scholen en beleidsmakers hun aanpak gericht verbeteren.

Eerdere resultaten in perspectief

Bij de vorige peiling naar leesvaardigheid (2020-2021) behaalde 88 procent van de leerlingen in het regulier basisonderwijs het fundamentele niveau 1F, terwijl 50 procent het streefniveau 2F haalde. In het speciaal (basis)onderwijs lagen die percentages aanzienlijk lager, respectievelijk 39 en 7 procent. Ten opzichte van 2011-2012 was sprake van een lichte daling. Meisjes scoorden beter dan jongens, en leerlingen die thuis lazen of leesplezier ervoeren, presteerden doorgaans hoger.

Bij de peiling Engels (2017-2018) bereikten leerlingen gemiddeld niveau A1 voor spreekvaardigheid en A2 voor lezen en luisteren. De woordenschattoets liet zien dat leerlingen gemiddeld 66 procent van de aangeboden woorden herkenden. Ook daar was sprake van een lichte terugval in lees- en luistervaardigheid.

Verwachtingen voor 2027

De nieuwe resultaten moeten scholen en onderwijsbesturen voorzien van actuele en betrouwbare gegevens over het taalonderwijs. Ze bieden aanknopingspunten voor het versterken van de lees- en taalvaardigheid van leerlingen, voor het verbeteren van de kwaliteit van lessen Engels en voor het professionaliseren van leerkrachten.

Voor beleidsmakers en schoolbesturen vormen de uitkomsten een instrument om gericht te investeren in verbeteringen, zowel lokaal als landelijk. De Inspectie van het Onderwijs verwacht de resultaten eind 2027 te publiceren.