Schrijfvaardigheid in vmbo basis en kader onder druk

De recente inspectierapporten bevestigen wat veel vmbo-scholen al langer ervaren: de aandacht voor basisvaardigheden, zoals schrijven, blijft essentieel, maar wordt steeds complexer om te borgen. Vooral in de basis- en kaderklassen, waar leerlingen vaak grote verschillen in taalniveau laten zien en de pedagogische druk hoog is, blijkt schrijfvaardigheid een kwetsbaar domein.

“Docenten hebben hun handen vol aan het überhaupt draaiende houden van de klas,” zegt Hilde van Gompel, ervaren docent Nederlands en momenteel procesondersteuner bij vmbo basis en kader. “Je ziet dezelfde uitdagingen keer op keer terugkomen: leerlingen met uiteenlopende taalniveaus, een groeiend aantal anderstaligen, docenten die zich overspoeld voelen en de vakscheiding die ervoor zorgt dat aandacht voor schrijfonderwijs vooral bij Nederlands terechtkomt.”

Hilde valt op dat scholen soms kiezen voor losse interventies: een extra les Nederlands, een paar trainingen of wat aanvullende materialen. Maar die aanpak leidt zelden tot duurzaam resultaat. “Scholen denken soms dat een set trainingen het probleem oplost,” zegt ze. “Maar gedrag in teams verandert alleen als je het proces in de school mee begeleidt.”

Herkenning

Dat is precies wat Hilde doet. Ze ondersteunt, mede op basis van 17 jaar onderwijservaring, in het veld schoolteams. Haar ruime ervaring maakt dat ze direct kan inspelen op wat er in de praktijk gebeurt. “Ik ken het werk van vmbo basis en kader van binnenuit,” zegt ze. “Ik weet wat het is om voor zo’n groep te staan. Die herkenning maakt dat docenten openstaan voor verandering.”

Haar aanpak is bewust organisch. Ze loopt mee zolang het nodig is, beweegt mee met de dynamiek van de school en maakt stappen klein, concreet en uitvoerbaar. “Geen blauwdruk, geen standaardprogramma,” zegt Hilde. “Maar zorgen dat er beweging komt, en dat die beweging blijft.”

Ook Martine Santegoeds-Stevens, docent Nederlands op locatie De Laarbeecke van het Commanderij College, herkent de waarde van deze aanpak. “Bij ons beginnen we bewust klein,” zegt ze. “We zijn nu, onder begeleiding van KPC Groep, de eerste stappen aan het zetten in vakoverstijgend werken rondom taal. Collega’s moeten er eerst een jaar mee kunnen experimenteren. Als je te veel tegelijk wilt, haakt iedereen af.” Volgens Martine werkt het alleen als collega’s niet alleen geïnspireerd raken, maar het ook in hun dagelijkse lespraktijk gaan doen. Jon van Mourik, adjunct-directeur, voegt eraan toe dat vakoverstijgend werken ook bij rekenen  plaats vindt en zijn vruchten afwerpt: collega’s delen good practices en successen.

Proces organiseren

Een wezenlijk punt: het versterken van taal hoort niet alleen bij de taaldocenten, maar moet gedragen worden door alle collega’s. Voor docenten van andere vakken voelt die urgentie soms minder, omdat zij al druk zijn met hun eigen vakinhoud en pedagogische taken. Toch gaan taalbegrip en vakbegrip hand in hand, merkt Hilde op. “Daarom is het belangrijk dat collega’s hierin worden meegenomen en ondersteund met praktische, uitvoerbare stappen om taal vanzelfsprekend, maar ook behapbaar onderdeel van hun lessen te maken.”

Martine ziet daarbij een nieuwe factor ontstaan: de invloed van AI op schrijfvaardigheid. “AI gaat een enorme rol spelen in hoe leerlingen schrijven,” zegt ze. “Ik vind dat je leerlingen niet moet weren van AI, maar moet leren hoe ze het verantwoord en kritisch kunnen gebruiken. Eerst zelf nadenken, dan AI laten verbeteren en vervolgens kijken: klopt dit, past dit, wat kan ik hiervan leren? Dáár zit de vaardigheid.”

Inspectie

De actuele context maakt het thema schrijfvaardigheid extra relevant: inspectie blijft basisvaardigheden monitoren, de diversiteit in vmbo-klassen neemt toe en subsidieprojecten vragen om zichtbare, duurzame impact. “Scholen voelen dat dit moment niet voorbij mag gaan,” zegt Hilde. “De urgentie is groot en iedereen ziet dat losse trainingen niet meer voldoende zijn.”

Voor schoolleiders betekent dit dat schrijfvaardigheid niet alleen een taak van Nederlands is. Het vraagt om procesbegeleiding die teamontwikkeling ondersteunt, schoolbreed herkenbare routines en een duidelijke kartrekker — intern of extern — die het proces bewaakt.

“Mensen hebben veel in hun mars,” benadrukt Hilde aan het einde van het gesprek. “Maar ze hebben begeleiding nodig om dat wat ze kunnen, duurzaam in hun handelen te verankeren. Dat is precies wat een school sterker maakt.”

Meer weten? Neem contact op met Hilde van Gompel