Stress thuis tast mentale gezondheid en latere inkomen van basisschoolleerlingen aan

Op scholen waar kinderen meer last hebben van stress thuis door financiële zorgen, blijven de leerprestaties achter. Dat tast niet alleen hun schoolresultaten aan, maar kan ook gevolgen hebben voor hun mentale gezondheid en hun verdienvermogen als volwassenen negatief beïnvloeden. Andersom geldt dat als het stressniveau nu wordt verlaagd, hun inkomen later tot 1.800 euro bruto per jaar hoger kan uitvallen. Dat blijkt uit het onderzoek ‘Kansenongelijkheid in Nederland’ onder basisschoolleraren van groep 5, dat dit jaar voor de vierde keer is uitgevoerd door SEO Economisch Onderzoek in opdracht van het Jeugdeducatiefonds en de ABN AMRO Foundation.

In Nederland groeit één op de drie basisschoolleerlingen op in een stressvolle thuissituatie. Oorzaken zijn vaak financiële problemen of zorgtaken die bij één ouder of de kinderen zelf terechtkomen. Volgens het onderzoeksrapport heeft dit duidelijke gevolgen: leerlingen presteren minder goed en ontwikkelen vaker mentale klachten. Op scholen met lagere inkomens ligt het aantal kinderen in stressvolle situaties en met mentale klachten bijna twee keer zo hoog als op scholen met hogere inkomens.

Gelijke kansen

Annerie Vreugdenhil, bestuursvoorzitter van ABN AMRO Foundation zegt, “Gelijke kansen voor kinderen zijn heel belangrijk en het is zorgelijk dat we dit soort situaties nog steeds zoveel zien in Nederland. Het heeft niet alleen gevolgen voor de kinderen zelf, maar ook voor de Nederlandse samenleving als geheel. ABN AMRO zet zich al lange tijd in voor gelijke kansen en daar blijven we ons hard voor maken. Daarom vinden wij het belangrijk om de resultaten van het onderzoek te delen en samen met onze partners te werken aan extra ontwikkelingskansen voor kinderen.” 

Problemen thuis werken door in de klas

Leerkrachten zien dat problemen thuis direct doorwerken in de klas: de schooldag begint vaak onrustig, waardoor het lesgeven wordt vertraagd. Volgens berekeningen van SEO kost dit basisschoolkinderen gemiddeld een maand effectieve onderwijstijd per jaar, uitgaande van een half uur gemiste lestijd per dag. Leraren zien bovendien dat de mentale problemen van hun leerlingen leiden tot lagere schoolprestaties en verminderde concentratie. Hierdoor groeit de kloof tussen kinderen die opgroeien in een stressvolle thuissituatie en kinderen die in een stabielere omgeving groot worden.

Deze kloof is ook te zien in de grote verschillen tussen basisscholen met hoge en lage ouderinkomens. Op scholen waar ouders gemiddeld minder verdienen, komen mentale problemen vaker voor bij leerlingen. Basisschoolleraren schatten in dat ongeveer een kwart van de leerlingen in hun klas met stress en mentale problemen kampt.

Lager toekomstig inkomen

De gevolgen van kansenongelijkheid reiken verder dan de basisschool. Kinderen die opgroeien in gezinnen met veel stress, kampen niet alleen met leerachterstanden en mentale problemen, maar lopen risico op een lager toekomstig inkomen. Volgens het onderzoek kan het terugbrengen van stress tot het landelijke gemiddelde bij deze kinderen het inkomen later op volwassen leeftijd met gemiddeld 1.800 bruto euro per jaar verhogen. Ook voor kinderen uit gezinnen met iets minder stress geldt: een lagere stressbelasting kan leiden tot betere leerprestaties, meer zelfredzaamheid en uiteindelijk een hoger inkomen op latere leeftijd.

Hans Spekman, directeur Jeugdeducatiefonds: “Het is ronduit schrijnend dat kinderen in 2025 nóg vaker zonder basisvoorzieningen opgroeien dan in 2023. Geen eigen fiets, geen eigen bed en geen geld voor een museumbezoek. Terwijl dit cruciaal is voor de ontwikkeling van kinderen. Dit kunnen we alleen aanpakken door de school niet alleen te zien als een plek waar je leert rekenen of lezen, maar ook waar vertrouwen wordt opgebouwd tussen kind, ouder en samenleving. Zij zien kinderen dagelijks en weten wat er nodig is.”

Vertrouwensplek

Het onderzoek maakt duidelijk dat het behandelen van mentale klachten alleen niet voldoende is; ook de ongezonde financiële thuissituatie moet worden aangepakt. Scholen spelen hierbij een cruciale rol als plek van vertrouwen. Zo kan een brugfunctionaris bijvoorbeeld helpen de rust in de thuissituatie te bewaren, waardoor er minder effectieve onderwijstijd verloren gaat. Daarom is het belangrijk om scholen te ondersteunen en te vragen wat zij nodig hebben.